ماهی یک پویکیلوترمیک
Poikilothermicمهره دار و آبشش دار است که در آب زندگی می کند. ماهیها (با بیش از 27315 گونه) یک گروه پارافیلتیک
Parophyletic هستند و به سه گروه ماهیهای استخوانی (رده استیکتیس
Osteichthyes) ، با (22000 گونه)، ماهیهای غضروفی (رده کندریکتیس
Chondrichthyes با بیش از 800 گونه) و گروههای مختلف ماهیهای بدون آرواره (75 گونه) از جمله ماهی های مکنده و
hagfish تقسیم می شوند. ماهیها در اندازه های مختلف به چشم می خورند و طول آنها از 45 فوت مثل کوسه نهنگی تا 8 میلی متر مثل دوارف گوبی
dwarf goby متغییر می باشد. جانوران آبزی دیگر همانند عروس دریایی و ماهی مرکب ماهیهای حقیقی نیستند.
برای نمونه برخی از ماهیان چون صخره های ناهنجار و برخی مانند کرمهای لولنده هستند. بعضی تخت و مسطح چون کلوچه آردی و پاره ای مانند توپ میباشند. ماهیان همه گونه رنگی دارند. یعنی همه رنگ های رنگین کمان. بسیاری از ماهیان رنگهای روشن همچون رنگهای درخشان و روشن
پرندگان. سرخ تند زرد آبی و ارغوانی و صدها نمونه و گونه رنگ زیبا و دلربا و طرح های راه راه و خطوط شبیه توری یا نقطه چین دارند.
کوچکترین ماهی پیگمی گابی فیلیپینی است که کمتر از 13 میلیمتر در کمال رشد طول دارد. بزرگترین ماهی شارک وال می باشد که در رشد کامل 18 متر طول و 14 تن
وزن دارد. این ماهی جانوران کوچک دریایی و
گیاهان را می خورد و به طور کلی بی آزارتر از ماهیان دیگر نسبت به انسان است. خطرناکترین ماهی تنها چند کیلوگرم وزن دارد. سنگ ماهی که برآمدگی زهرداری دارد که می تواند با زهرش آدمی را در چند دقیقه بکشد.
ماهی ها تقریباٌ در همه آبها زندگی می کنند: در آبهای در نقطه یخ زدن
قطب شمال و در رودها و جویبارهای بخارآلود جنگلهای استوایی و در جویبارهای خروشان کوهستانها و در آبهای رودهای آرام زیرزمینی. برخی از ماهیان سفرها و مهاجرتهایی سرتاسری اقیانوسی می کنند. ماهیان دیگر بیشتر زندگی خود را درون شنها و کف اقیانوسها می گذرانند. بیشتر ماهیان هرگز اب را ترک نمی گویند. اما برخی از ماهیان ممکن است ماهها در بستر خشک رودخانه زنده بمانند.
یک نوع ماهی به نام آناباس در سواحل
فیلیپین ،
مالزی و مشرق هند وجود دارد که پس از این که بر اثر طغیان آب از آب دریا بدور و در برکه ای خشک شد از میان گل و لای خزان خزان همچون
خزندگان راه می روند تا خود را به دریا برساند.
ماهیان برای آدمی اهیمت بسیار دارند، خوراک میلیون ها نفر از مردم از ماهی فراهم می شود عده ای برای تفریح به شکار ماهی می روند و بسیاری آنها را همچون جانوران دست آموز در آکواریوم و غیره نگه می دارند. ماهیان در تعادل طبیعت نقش مهمی دارند. ماهیان گیاهان و جانوران آبزی را می خورند و باز خوراک گیاهان و
جانوران می گردند و ماهیان تعادل مجموع کلی گیاهان و جانوران کرده زمین برقرار می سازند.
همه ماهیان مهره دار و دارای آلت تنفسی مخصوصی برای
دم و بازدم در آب و خونسرد هستند. ماهیان نمی توانند حرارت بدن خود را با حرارت محیط اطراف خود میزان کنند. بعلاوه تقریباٌ همه ماهیان باله ها و پره هایی دارند که در شنا کردن به کار می روند.
جانوران آبی دیگر مانند دلفین ها و وال ها شبیه ماهی به نظر می رسند گرچه مهره دار و باله دار می باشند ولی بر خلاف ماهیان بچه زا هستند و بچه های خود را شیر می دهند به علاوه بر خلاف ماهیان با شش دم و بازدم می کنند همچنین خونگرمند.
|
کوسه نهنگ بزرگترین ماهی در اقیانوس |
نخستین ماهی ها:
در 500 میلیون سال پیش بر زمین پدید آمدند. ماهیان نخستین جانوران
مهره داران گیتی بودند بیشتر دانشمندان عقیده دارند که این ماهیان نخستین اجداد همه جانوران مهره دار بوده اند. ماهیان برای آدمی سودهای فراوانی داشته اند خوراک عمده بسیاری از مردمان است. از جمله
ژاپن و
نروژ را تشکیل می دهد.در کشورهای دیگر مردم ماهی را ضمن خوراکهای دیگر می خورند.
انواع ماهی:
دانشمندان در حدود 21000 نوع ماهی را نامگذاری و وصف کرده اند هر ساله انواع جدیدی از ماهیان کشف و در مجموع بطور دائمی بر تعداد شناخته شده ماهی ها افزوده می شود، ماهیان بیش از نصف همه گونه ها و انواع شناخته شده را تشکیل می دهند.
انواع ماهی به 3 دسته تقسیم میشوند 1- ماهی های بدون آرواره 2- ماهیهای غضروفی که شامل کوسه ها و ماهیهای چهار گوش عمق زی که از حلزونها تغذیه می کنند می باشند3- ماهیهای استخوانی که بزرگترین گروه را تشکیل می دهند و شامل مارماهی ها شمشیر ماهی ها و ماهی های قزل آلا و آزاد می شوند.
پوزه ای که در جلو بدن ماهی قرار گرفته، چشمها در آن جا گرفته یک جفت سوراخ بینی در دو سوی پوزه و ساختمان خاصی برای دیدن در زیر آب دارد.
گوشهای ماهی در جایی واقع شده که به آسانی دیده نمی شود. و در درون سر قرار دارد. دستگاه حقیقی شنوایی در میان
گوش و دستگاههایی که تعادل ماهی را حفظ می کنند در داخل گوش قرار دارد. گوش ماهی در زیراب نیز صداها را می شنود. اگر
لاله گوش در بیرون بدن و بر سر ماهی قرار داشت مانع سریع پیش روی ماهی در آب میشد. بدن ماهیان دوکی شکل می باشد و آدمی از بدن ماهی در ساختن
زیردریایی و اژدرها تقلید نموده است.
چشمان ماهی روی سطح سرش به طور مسطح قرار دارد و پوزه اش به خوبی می تواند آب را بشکاقد با باله ها آب را جابجا و به سوی جلو حرکت می کند.
ماهی از دم پارویی شکل خود در شناکردن سود می جوید باله هایی که در بالا و پشت و وسط تنه ماهی همچنین زیر دم قرار دارد مانع از غرق شدن ماهی می گردد و به هر سو که بخواهد شنا می کند. ماهی هنگام دم و بازدم آب را به دهان فرو می برد و از دستگاه مخصوص خود عبور می دهد و از چاک ها و سوراخهای دستگاه تنفسی و آب را درست در عقب سر بیرون می دهد و خون درست زیر پوست نازک قارار دارد.
همانطور که آب از دستگاههای تنفسی عبور می کند اکسیژن را از آب می گیرد و داخل
خون می گردد. سطح های دستگاه تنفسی ماهی چینها و تاهای پر مانند پیدا می کند و به این ترتیب می تواند
اکسیژن بیشتری بگیرد. ماهی بادکنکی در درون بدنش دارد که در شنا کمک میکند با خالی شدن بادکنک به آسانی به اعماق می رود و با پر کردن بادکنک به سهولت به بالای آب می آید. خوراک ماهیان را بیشتر پلانکتونها و گیاهان تشکیل می دهند. ماهیان بزرگتر ماهیان کوچکتر را می خورند.
بیشتر ماهیان بدنی پوشیده از پولک دارند. گویی که لباس و زره رزم آنها می باشد. برخی از ماهیان چون
مارماهی پولکهای خیلی ریز و پاره ای مانند
ماهی استروژن پولکهای بزرگ دارند. از پولکها سن ماهی ها را تشخیص میدهند. پولک در زمستان بواسطه کمی خوراک کندتر رشد می کند و با هم خیلی فاصله دارند و در تابستان بر عکس.
ماهی ها،مانند انسانها،دارای یک اسکلت درونی از جنس استخوان هستند. ماهی های استخوانی در آبهای شیرین زندگی می کنند. همچنین در آب اقیانوسها از قطبهای یخی تا مناطق استوایی میتوان آنها را یافت. آنها دارای یک سرپوش هستند که روی آبشش های آنها را می پوشاند و یک کیسه شنای داخلی دارند که بدن آنها را شناور نگه می دارد این ماهی های استخوانی آبهای سرد معمولا" رنگهای تیره تری نسبت به ماهیهای استوایی دارند.
بیشتر ماهیان به استثناء ماهی های بدون آرواره و کوسه ها دارای اسکلت استخوانی هستند بزرگترین و متنوع ترین گروههای این ماهیهای استخوانی در دریاهای استوایی پیدا شده اند بیشتر ماهیهای استخوانی دارای رنگ روشن و طرحهای روشن روی پوست می باشند که این مسئله برای دفاع از منطقه زیست جذب جفت و یا استتار ماهی در محیط می باشد.
اکولوژی ماهی:
ماهیها را می توان تقریباً در همه نوع آب، چه شیرین چه شور، چه کم عمق درست زیر سطح آب و چه با عمق هزاران متر یافت. ولیکن دریاچه های بسیار شور همانند دریاچه های گریت سالت
Great salt lake زیستگاه خوبی برای زندگی ماهیها نمی باشد. بعضی از گونه های ماهی فقط جهت نگهداری و نمایش در اکواریوم پرورش داده می شوند.
ماهی ها بعنوان یک منبع مهم مواد غذایی بشمار می آیند. دیگر جانوران آبزی نظیر نرم تنان و سخت پوستان که معمولاً ماهی صدف نامیده می شوند.) اغلب زمانی بعنوان ماهی در نظر گرفته می شوند که بعنوان غذا مورد استفاد قرار گیرند. گرفتن ماهی بعنوان غذا و یا به منظور ورزش ، ماهی گیری نامیده می شود. برداشت سالانه از تمام حوزه های ماهیگیری جهان در حدود 100 میلیون تن می باشد.
صید بی رویه ماهی نسل گونه های مختلف ماهی را به خطر انداخته است. گزارشی که در 15 می سال 2003 در مجله Nature منتشر شده، حاکی از این بود که صید بی رویه سازمان یافته گونه های مختلف ماهی در اقیانوس های بزرگ به حدی زیاد بوده است که تنها کمتر از 10 در صد از تعداد ماهیهایی که در سال 1950 وجود داشتند، باقی مانده اند.
مخصوصاً کوسه ها، ماهی های کاد مروی اقیانوس اطلس و ماهیهای ساردین اقیانوس آرام در خطر می باشند. نویسندگان بر کاهش، جدی، سریع و فوری صید ماهی و محافظت از زیستگاههای اقیانوسی در سرتاسر جهان توصیه اکید دارند.
این قسمت را نیز مطالعه کنید.
چگونگی حرکت ماهیها:
ماهی بوسیله حرکت دادن قسمت عقبی بدن خود به سمت جلو حرکت می کند. ماهیچه های که دو طرف ستون فقرات (اسخوانهای پشتی) او را پوشانده اند حرکت دم او را کنترل می کنند ماهی ابتدا این ماهیچه را به یک طرف می کشاند و بعد به طرف دیگر و همزمان دم خود را از یک طرف به طرف دیگر حرکت می دهد و به این ترتیب به جلو حرکت می کند ماهیها برای حرکت به سمتهای راست و چپ و همچنین بالا و پایین از باله های خود استفاده می کنند.
