در طول سال و در هر شب شاهد تعداد زیادی تیر های نورانی هستیم که از سمت آسمان به سمت زمین در حال سقوط هستند. این اجرام سرگردان از بدو تشکیل منظومه به وجود آمده اند و به همه طرف می روند و به هر جرمی ممکن است برخورد کنند. ما وقتی آنها را در جو زمین در حال سوختن می بینیم، آنها را شهاب می نامیم. شهابها پراکنده هستند و در همه جای آسمان امکان مشاهده آنها هست. اما گاهی در آسمان شب، بخشهای خاصی از آسمان نمایشگر تعداد زیادی شهاب می باشد که به آن بارش شهابی گوییم و نام آن بخش خاص را نیز که حتما یک صورت فلکی است را بر آن می نامیم مانند بارش شهابی جباری که به این معنا است که این بارش شهابی در صورت فلکی جبار مشاهده می شود. و جالب این است که این نمایش هر سال و در همان صورت فلکی تکرار می شود ولی چرا و چگونه؟
دنباله دارها اجرامی هستند که بخش زیادی از جرمشان را آب تشکیل می دهد و اغلب از جایگاه دوری به نام ابر `اورت` به سمت خورشید می آیند. (اورت دانشمندی فرانسوی بود که این ابر را کشف کرد.) این اجرام وقتی به نزدیکی خورشید می رسند، گرمای خورشید باعث بخار شدن آب شده و بخار آب بخشی از مواد جامد را هم با خود شسته و از جرم در حال حرکت خارج می کند. به این ترتیب دنباله ای تشکیل می شود که پس از عبور دنباله دار در فضا بر جای می ماند. هنگامی که ما جرم اصلی را با دنباله آن مشاهده می کنیم به آن دنباله دار گوییم. هر دنباله دار به نام فردی که کشف شده است نامگذاری می شود. هنگامی که دنباله دار به دور خورشید گردید و از آن دور شد، سرمای محیط آن را منجمد کرده و دیگر دنباله ای نخواهد داشت. اما ذرات بر جا مانده از دنباله دار مانند یک دالان یا تونلی از غبار در اطراف خورشید می ماند. گاهی مدار زمین با مواد برجای مانده از دنباله دار تلاقی می کند به این معنی که زمین وارد این توده شده و از آن عبور می کند. برخود زمین با این توده بر جای مانده از دنباله دار باعث می شود تا مواد جامد دنباله دار در جو زمین بسوزد و ما از روی زمین این پدیده را مشاهده کنیم و آن را بارش شهابی نامیم. (تصویر زیر)
بارش شهابی که در تاریخ 29 و 30 مهر 94 به وقوع می پیوندد به نام بارش شهابی هالی نامگزاری شده است. دنباله دار هالی در هر تقریبا 76 سال، یکبار به دور خورشید می گردد. زمین حدود 10 مهر وارد این توده برجای مانده از دنباله دار هالی می شود و حدود 16 آبان از آن خارج می گردد. اما در تاریخ های 29 و 30 مهر ، زمین تقریبا در مرکز توده قرار دارد که به آن اوج بارش گوییم. چون این بارش در صورت فلکی جبار یا شکارچی یا Orion مشاهده می شود لذا به آن بارش شهابی جباری گوییم. (تصویر زیر)
در اوج بارش شهابی جباری، به طور متوسط در هر ساعت حدود 20 شهاب مشاهده می شود. برای مشاهده این بارش هر قدر که از نیمه شب به سمت صبح برویم، به دلیل ارتفاع بیشتر صورت فلکی جبار از افق مشرق، بارش بهتر مشاهده می شود. سرعت میانگین برخورد این شهابها با جو زمین حدود 66 کیلومتر بر ثانیه می باشد. شهابهای این بارش چندان روشن نیستند و به همین دلیل هر قدر که مکان مشاهده از آلودگی نوری دورتر باشد، مشاهده این بارش شهابی بهتر خواهد بود.
تصویر زیر حدود ساعت 2 بامداد روز 29 مهر را نشان می دهد و صورت فلکی جبار یا شکارچی و یا Orion و مکان آن در آسمان قابل مشاهده است. (تصویر زیر)
تصویری از دنباله دار هالی (تصویر زیر)
منابع تصاویر:
http://earthsky.org
http://www.heavens-above.com
http://me.irphy.com
https://en.wikipedia.org
غلامحسین رستگارنسب
دبیر انجمن نجوم شبکه رشد
امتیاز: 0.00
وزارت آموزش و پرورش > سازمان پژوهش و برنامه‌ريزی آموزشی
شبکه ملی مدارس ایران رشد
ارسال ها: 1615
شما باید یک عنوان و متن وارد کنید!