قدما برای تعیین زمان از ساعت آفتابی استفاده می کردند ولی امروزه این ابزار بیشتر جنبه تزیینی دارند .
در ابتدا ساعت های آفتابی فقط ابزاری برای نشان دادن چگونگی گذشت زمان بودند ولی با برسی های بیشتر منجمان به این نتیجه رسیدند که این ابزار قابلیت نشان دادن برخی از پدیده های نجومی مانند مسیرحرکت ظاهری خورشید در آسمان و اعتدالین و انقلابین رادارند .البته منشا دقیق ساعت آفتابی هنوز مشخص نیست ولی احتمالا نخستین ساعت آفتابی به صورت میله ی قائمی به نام شاخص بوده که فقط توانایی نشان دادن صبح و ظهر و شب راداشته. اما مردم در آن دوران با توجه به اینکه ساعت به صورت امروزی در دست نبود چگونه این کار را می کردند؟ جواب این است : هنگامی که طول سایه به کوتاهترین حد می رسید، ساعت دوازده ظهر را نشان میداد. اما علامت گذاری ساعت های دیگر دشوار بود آنها به دلیل نابرابری طول روز در یکسال از ساعت های نابرابر استفاده می کردند. برای حل این مسئله بهترین راه این بود که در طولانی ترین روز سایه شاخص را در هنگام طلوع و هنگام غروب علامت گذاری کنند به این ترتیب می توان ساعت آفتابی را به دوازده قسمت مساوی تقسیم بندی کرد. به چنین ساعت های آفتابی اصطلاحا ساعت های آفتابی موقتی می گویند. زیرا در فصل های مختلف حرکت سایه شاخص در زمانهای متفاوتی انجام میگرفت.
راه حل این مشکل سر انجام به این صورت ارائه شد که شاخص باید در راستای حرکت وضعی زمین قرار گیرد. یعنی شاخص باید به اندازه عرض جغرافیایی منطقه با سطح افق زاویه بسازد. به بیان بهتر نوک شاخص باید به سمت ستاره قطبی (اگر در نیمکره شمالی هستیم) یا به سمت نقطه قطب جنوب( اگر در نیمکره جنوبی هستیم) باشد .
تاکنون انواع مختلفی از این ابزار به دست آمده است که هرکدام از نظر کارایی و ویژگی های ساخت اطلاعات ارزشمندی را ارائه می کنند. سه نوع متداول آن ساعت افقی، ساعت قائم و ساعت استوایی است.
اگر ساعت آفتابی در راستای درست نصب شود از روی آن محاسبات دقیقی انجام خواهد شد .مثلا دانشمندان دوره اسلام با ساعت آفتابی و چگونگی ساختن آن به خوبی آشنا بودند زیرا مهمترین ابزار برای تعیین ساعات شرعی به حساب می آمد. از این رو در بسیاری از مساجد از ساعت آفتابی استفاده می شد و در آثار نویسندگان و دانشمندان آن دوران مطالب ارزشمندی در مورد چگونگی ساختن و نحوه استفاده از ساعت آفتابی وجود دارد. به عنوان مثال می توان از حبش حاسب نام برد که مطالبی در مورد شاخص قائم نوشته و جداولی مربوط به چگونگی استخراج اطلاعات از ساعت آفتابی را تهیه کرده و یا ابوریحان بیرونی که در رساله ارزشمند خود از آنها یاد کرده است. قدیمی ترین ساعت آفتابی به جامانده از دوره اسلامی مربوط به شهری در جنوب اسپانیا است و قدمت آن به قرن پنجم هجری باز میگردد.
امتیاز: 0.00
وزارت آموزش و پرورش > سازمان پژوهش و برنامه‌ريزی آموزشی
شبکه ملی مدارس ایران رشد
ارسال ها: 1615
شما باید یک عنوان و متن وارد کنید!