عبدالرحمن صوفی از برجسته ترین منجمان ایرانی است که کتاب مشهورش، صورالکوکب ،یکی از مهمترین منابع نجوم دوره اسلامی در باره صورتهای فلکی است . ابوالحسین عبدالرحمان صوفی اختر شناس نام آور ایرانی است که در سال291 هجری قمری در ری چشم به دنیا گشود . خانواده او از مردم فسا بودند . صوفی در سال 376 قمری در سن 85 سالگی در شهر شیراز در گذشت . در باره جزئیات زندگانی اواطلاعات زیادی در دست نداریم همین قدر می دانیم که وی سالهای زیادی از عمرش را در اصفهان به سر برد و در آنجا ابن عمید وزیر آل بویه و سپس عضدالدوله دیلمی پشتیبان او بودند . عضدالدوله نزد صوفی نجوم می آموخت و به شاگردی او افتخار می کرد. صوفی منجم دربارعضدالدوله بودوکتاب نجومی بسیار معروف و ارزشمند خود به نام صورالکواکب را به نام عضدالدوله نوشت . صوفی در مقدمه کتابش انگیزه نوشتن این اثررا خشنود کردن حامی خود – که به مبحث ستاره ها علاقه مند بود - ، ذکر کرده است . علاوه براین،می گویند صوفی کره ای با نقش ستارگان و از جنس نقره برای عضدالدوله ساخته بود که حدود 90 کیلو گرم وزن داشت و بعدها در کتابخانه کاخ سلاطین فاطمی در مصر نگهداری می شد . عبدالرحمان صوفی اختر شناسی را نزد استادی به نام محمدبن الحسین فرا گرفت و در سال 335 قمری به همراه این استاد خود به دینور رفت و از خانه ای که ابوحنیفه دینوری در آن به مشاهده ستاره ها می پرداخت ، دیدن کرد . ابو حنیفه ریاضیدان ، اختر شناس و ادیب ایرانی بود و شهر دینور که وی در آن می زیست در 40 کیلومتری شمال شرقی کرمانشاه فعلی قرار داشت که به دست تیمور مغول ویران شد . اکنون جز خرابه هایی از آن بر جای نمانده است . صوفی در کتاب صورالکواکب خود ضمن انتقاد از برخی نظرات نجومی ابو حنیفه به این دیدار اشاره کرده است :
.... و من پنداشتمی که ابو حنیفه را بر علم هئیت ورصد وقوفی بوده است ، چه در سنه خمس و ثلثین و ثلثمائه ( سیصد و سی و پنج )از هجرت که در صحبت استاد رئیس ابولفضل محمد بن الحسین به دینور بودم و در حجره ابو حنیفه نزول کرده بودم ، از جماعتی مشایخ آنجا شنیده بودم که او بر بام این حجره سالهای بسیار رصد کواکب کرده است . اما چون تالیف او با دست آمد و در آنچه در کتاب آورده است تامل رفت ، معلوم شد که نظر او مقصور بوده بر آنچه ظاهر و مشهود است ، از احوال کواکب ...... عبدالرحمان صوفی در سال 395 قمری در شیراز به رصد ستاره ها و ثبت اطلاعات نجومی مشغول بود . حاصل این کار که معمولاً به صورت کتابهایی به نام زیج تنظیم می شود متاسفانه باقی نمانده ولی دیگران در آثار خود به آن اشاره کرده و آن را ستوده اند . ابوریحان بیرونی در یکی از کتابهایش زمان آغاز و پایان این رصد را ذکر کرده است . ابوریحان همچنین در کتاب معروف خود به نام قانون مسعودی از صوفی یاد کرده و در جدول قدر ستارگان ، هم از کتاب مجسطی بطلمیوس وهم از صورالکواکب صوفی استفاده کرده است . ابوریحان می گوید علت اعتمادش به کار صوفی این است که صوفی عمر خود را صرف شناختن صورتهای ستارگان کرده است وهمیشه شخصاً به مشاهده واندازه گیری می پرداخته و صرفاً به نوشته دیگران اکتفا نمی کرده است .
دکتر محمد باقری
منبع : مجله نجوم
امتیاز: 0.00
وزارت آموزش و پرورش > سازمان پژوهش و برنامهريزی آموزشی
شبکه ملی مدارس ایران رشد
شما باید یک عنوان و متن وارد کنید!