کیمیاگری (Multiplication)
ریشه لغوی
کیمیا که واژه
شیمی از آن گرفته شده است، صورت خاصی از دانش
شیمی کاربردی بود که حدود سال 50 میلادی در شهر اسکندریه در مصر متداول شد. برخی کیمیا را واژه‌ای مصری و به معنی هنر مصری می‌دانند که در مصر باستان دانشی مقدس و هنر الهی محسوب می‌شد و در انحصار
کاهنان بود. آنها با سوگندهای موکد در جلوگیری از انتقال آن به دیگران و انتشار آن به نقاط دیگر و نیز جلوه دادن آن به صورت رمز و معما اصرار می‌ورزیدند. برخی دیگر کیمیاگری را هنر سیاه‌گری نیز می‌دانند زیرا در واقع عمل سیاه کردن سطح
فلزات ، اولین مرحله کیمیاگری بوده مثلا با ایجاد رنگ زرد و طلایی بر سطح سیاه شده فلزات ، ادعا می‌کردند که آنها را به
طلا تبدیل کردند.
دید کلی
اگر چه در
عهد باستان تا قبل از
میلاد مسیح ، تکنولوژی در بسیاری از کشورهای حوزه
بین‌النهرین ، حوزه
دریای اژه ،
مصر ،
چین ،
هند و
ایران رواج داشت ولی از قرن اول میلادی ، چهره برجسته دیگری از آن در
شهر اسکندریه در مصر ظاهر شد که به کیمیاگری یا
علم کیمیا معروف شده است.
مرکز کیمیاگری
شهر اسکندریه که در دهانه
رود نیل قرار دارد توسط
اسکندر مقدونی ، پس از فتح مصر در سال 331 قبل از میلاد بنا نهاده شده علاوه بر اقوام بومی ، مهاجرینی از
یونان به آنجا آورده شدند. برخورد دو فرهنگ مصری و یونانی این شهر نو بنیاد را بصورت مرکز فعالیتهای علمی ، تجاری و محل داد و ستد و مراودت آن زمان در آورد و ارزش
طلا و
نقره در تجارت خارجی و داخلی بالا رفت. از این رو تکنولوژیستهای اسکندریه به فکر تبدیل فلزات پست به نقره و طلا افتادند و فعالیتهای
شیمیدانان آن زمان بر روی آن تکنولوژی جدید متمرکز شد و صورت تازه‌ای از
دانش شیمی به نام کیمیاگری بوجود آمد و کار آن بالا گرفت.
اعتقاد کیمیاگران
کیمیاگران معتقد بودند با تلاش و انجام آزمایش‌های متنوع ، سرانجام می‌توان هر ماده‌ای را به ماده مورد نظر تبدیل کرد (از جمله
سرب را به نقره و یا
مس را به طلا ) و یا از آمیختن موادی معین به نسبتهای مشخص می‌توان موادی را بدست آورد که
فلزات پست را به طلا و نقره تبدیل کند.
اگر چه کیمیاگران مصری نتوانستند فلزات پست را به طلا و یا نقره تبدیل کنند. اما در مسیر این تلاشها توانستند برخی از
مواد شیمیایی بویژه بسیاری از نمکها را تهیه کنند و به روشهای خالص کردن مواد از جمله عملیات
تصعید تکلیس ،
تقطیر ،
انحلال پذیری ،
تبلور و … که اساس
جداسازی مواد شیمیایی از یکدیگر است دست یابند.
کیمیاگران در تمدن اسلام
با فتح مصر توسط مسلمین در سال 641 میلادی ،
مسلمانان که به
زبانهای فارسی ،
عربی و
یونانی و ... تسلط یا آشنایی کافی داشتند بسیاری از منابع مصری و یونانی موجود در مراکز علمی اسکندریه را در اختیار گرفتند و آنها را به زبان عربی ترجمه کردند و آثار
ارسطو کتابهای
پزشکی او را مورد استفاده قرار دادند.
با تاسیس شهر
بغداد در سال 762 میلادی توسط
منصور خلیفه عباسی و ایجاد مراکز علمی بزرگ در آن ، بسیاری از مدرسان و کیمیاگران مصری و یونانی به بغداد روی آوردند. بدین ترتیب تکنولوژی پیشرفته مصریها به
جهان اسلام انتقال یافت و توسط کیمیاگران بزرگ اسلام به حد کمال خود رسید. رساله‌ای در کیمیاگری تحت عنوان
فی‌العلم الصناعه و … به امام جعفر صادق علیه‌السلام ( 148 ـ 83 هجری ) نسبت داده شده که توسط
روسکا به
زبان آلمانی ترجمه و در سال 1934 میلادی منتشر شد که نشان می‌دهد ایشان خواص دو نوع اکسید ، یعنی اکسید زرد و اکسید سرخ (
فروسیانید پتاسیم و
فری سیانید پتاسیم ) را بررسی کرده و به روش علمی تهیه آنها و استفاده از آنها در فرآیندهای خالص کردن طلا و نقره آشنایی داشتند.
کیمیاگران نامدار اسلامی
زوال کیمیاگری
در قرن هیجدهم میلادی ، بررسیهای تجربی توسعه یافت و نتایجی به بار آورد که برای توجه آنها نظریات جدیدی ارائه داده شد. این نظرها بر اساس روش علمی استوار بود با نظرهای کیمیاگران مغایرت داشت.
دانشمندانی که در تحول شیمی سهم عمده‌ای داشتند
مباحث مرتبط با عنوان
