نگاه اجمالی
به نظر میرسد ما آدمیان هر چه داریم یا هر چه که هستیم از برکت
حافظه (Memory) است. حافظه پدیدههای بیشمار هستی را در کل واحدی یکپارچه میکند. اگر نیروی پیوند دهنده و وحدت بخش حافظه نبود، هوشیاری انسان به لحظههای زندگیاش تجزیه میشد. مطالعات زیادی در حوزه حافظه صورت گرفته و امروزه روان شناسان برای
حافظه انواع مختلفی قائل هستند که سادهترین آن تقسیم حافظه به «حافظه کوتاه مدت» (Short-Term Memory) و حافظه بلند مدت (Long-Term Memory) است. اما حافظه در هر نوعش یک چیز مشترک دارد و آن «مراحل حافظه» هم در حافظه کوتاه مدت و هم در حافظه بلند مدت مراحل حافظه وجود دارند. اگر چه از لحاظ «
روان شناختی و
زیست شناسی» کارکردها و ساختارهای متفاوتی را شامل میشوند.
یک مثال
فرض کنید یک روز صبح به فردی بنام آقای حسین داودی معرفی میشوید. همان روز بعد از ظهر دوباره او را میبینید و به او میگوئید «اگر اشتباه نکنم شما آقای حسین داودی هستید، ما امروز صبح با هم آشنا شدیم» برای این اتفاق کوچک و ساده سه مرحله حافظه بکار افتادهاند و شما را در این امر یاری کردهاند.
مراحل حافظه
رمز گردانی (Encodding)
در مرحله اول اشیا ، موقعیتها ، نامها و ... در حافظه رمزگردانی میشوند. رمزگردانی یعنی «سپرده شدن به حافظه». آنها به طریقی(روشهای رمزگردانی در حافظه کوتاه مدت و بلندمدت با هم متفاوت است) در حافظه وارد میشوند. برای مثال وقتی آقای حسن داودی را ملاقات کردید، نام او را به حافظه خود وارد کردید.
اندوزش (Strange)
در مرحله دوم تمام چیزهایی که وارد حافظه شدهاند «اندوزش» میشوند. اندوزش یعنی «
نگهداری و ذخیره کردن اطلاعات در حافظه» برای مثال در فاصله بین دو دیدار با آقای حسین داودی نام او و زمان دیدار با او در حافظه ذخیره شده است.
بازیابی (Retravel)
در مرحله سوم تمام چیزها و اطلاعاتی که در حافظه ذخیره شدهاند در موقع لزوم مورد « بازیابی» قرار میگیرند. بازیابی یعنی «فراخوانی اطلاعات لازم و مورد نیاز از حافظه». برای مثال وقتی آقای حسین داودی را بعد از ظهر ملاقات کردید و نام او را بر زبان جاری کردید، در واقع اطلاعات ذخیره شده در مورد او را مورد بازیابی قرار دادید.
اساس زیستی مراحل حافظه
مراحل مختلف حافظه ساختارهای مختلفی در
مغز دارند. گویاترین شواهد در این زمینه حاصل بررسیهایی است که در آنها از طریق
عکسبرداری از مغز به جستجوی تفاوتهای «
عصب شناختی ،
کالبد شناختی» بین مراحل رمز گردانی و بازیابی پرداختهاند. در این آزمایشها آزمودنیها در بخش اول (رمزگردانی) مطالبی را میخواندندو در بخش دوم
(بازیابی) اطلاعات خوانده شده را بازیابی (فراخوانی) میکردند و همان حال بوسیله «پی.ای.تی»(P.E.T) فعالیت مغزیشان ثبت میشد. یافتها نشان داد که در جریان خواندن مطالب (رمزگردانی) بیشتر نواحی نیمکره چپ مغز و در جریان فراخوانی (بازیابی) اطلاعات بیشتر در نیمکره راست مغز فعال میشود. بنابراین تمایز بین مراحل رمز گردانی و مرحله بازیابی اساس زیستی مشخصی دارد.
فراموشی با مراحل حافظه رابطه تنگاتنگی دارد. اگر در هر یک از این سه مرحله خطایی صورت گیرد، دیگر مطالب آموخته شده یا وقایع و چیزها به خوبی بازیابی نخواهند شد. برای مثال اگر برای بار دوم نام فردی که با او آشنا شدید را نمیتوانستید به یاد بیاورید، این احتمال وجود دارد که این ناتوانی ناشی از وقوع خطا در هر یک از سه مرحله مورد نظر باشد. امروزه اغلب پژوهشها درباره حافظه هدفشان اینست که عملیات ذهنی هر یک از این مراحل را مشخص کنند و توضیح دهند که چگونه ممکن است در هر یک از این عملیات اشکالی پیش آید و به
خطای حافظه منجر شود. در نظریههای حافظه ، فراموشی ناشی از وقوع خطا در یک یا چند مرحله از این مراحل سهگانه شناخته میشود.
مباحث مرتبط با عنوان