• ریشه لغوی
• دید کلی
• اهمیت و کاربرد زمین شناسی ساختمانی
• انواع بررسی‌های زمین شناسی ساختمانی
• زمین شناسی ساختمانی و سایر علوم زمین شناسی

زمین شناسی ساختمانی (Strructural Geology)



فهرست مقالات زمین شناسی ساختمانی

مباحث علمی	فرمهای ساختمانی
لایه بندی	استوک
تصاویر استریو گرافی	اثرات شکنجی
محاسبه شیب و امتداد لایه‌ها	اثر قطرات باران
محاسبه ضخامت و عمق لایه‌ها	باتولیت
ساخت‌های اولیه سنگهای آذرین خروجی	ترکهای گلی
ساخت‌های اولیه سنگهای آذرین نفوذی	دایک
تنش	دایکهای حلقوی
واتنش	دودکشهای آتشفشانی
تغییر شکل	ساخت بالشی
عوامل موثر در رفتار سنگها در برابر تنش	سیل
تجزیه و تحلیل تغییر شکل سنگها	لاکولیت
چین‌ها	لوپولیت
مکانیزم ایجاد درزه‌ها	لایه بندی
گسل	لایه بندی چیپایی
مکانیزم تشکیل گسل	لایه بندی ترتیبی
ناپیوستگی‌ها	فاکولیت
تورق	تاقدیس
ساخت‌های خطی	تک چین
ساخت‌های گنبدی	ناودیس
ساخت‌های ناشی از نیروی ثقل	برگشتگی طبقات
مشخصات تکتونیکی زمین	پادگانه ساختمانی
واحد‌های تکتونیکی زمین	چین‌ها
رخساره‌های تکتونیکی	چین‌های روده‌ای
تغییر مکان قاره‌ها	چین‌ها و گسل‌های انبساطی
وضعیت صفحات سیتوسفر	زمین لغزش
در گذشته ، حال و آینده	ریز چین
	گسل
	گنبد‌های نمکی
	گنبد‌های سرپانتینی
	گنبد‌های رسوبی
	ساخت‌های ناشی از یخچالها
	ساخت‌های ناشی از فشار مایعات
	درزه

ریشه لغوی

زمین شناسی ساختمانی از واژه Structral به معنی ساختاری یا ساختمانی و Geologg به معنی زمین شناسی گرفته شده است.

دید کلی

هر کسی که با زمین شناسی سر و کار داشته باشد، تشخیص می‌دهد که پوسته زمین در طی تاریخ زمین شناسی یک واحد ثابت و غیر متغیری نبوده است بلکه به کرات در برابر عوامل داخلی و خارجی در آن تغییر شکل ایجاد شده است. شاهد این مدعی وجود نواحی عظیم چین خورده یعنی سلسله کوههاست که در آن رسوبات و سنگهای دیگر فشرده شده و فرم آنها تغییر کرده است.

عامل دیگر رسوبات دریایی است که اینک در قلل مرتفع کوهها دیده می‌شود و در برخی موارد هزاران متر از سطح دریا بالاتر قرار گرفته است و این خود ناپایداری قشر زمین را نشان می‌دهد. بطور کلی می‌توان گفت که زمین شناسی ساختمانی و تکتونیک ، درباره ساختهای مختلف سنگهای تشکیل دهنده پوسته زمین، چگونگی تشکیل و ارتباط آنها با عوامل داخلی زمین بحث می‌کند.

اهمیت و کاربرد زمین شناسی ساختمانی

• زمین شناسی ساختمانی در بین سایر علوم زمین شناسی ، موقعیت خاصی را داراست. مثلا تهیه نقشه زمین شناسی محل ، بدون آگاهی به نوع ساختمانهای منطقه ، غیر ممکن است. زیرا بدون توجه به ساختمانهای موجود ، ارتباط واحدهای مختلف زمین شناسی امکان پذیر نیست. از سوی دیگر مواد معدنی ، در ساختمانهای خاص زمین شناسی متمرکز می‌شوند.
  
  

مثلا نفت و گاز طبیعی بیشتر در قسمتهای بالای تاقدیسها جمع می‌شوند و با شناسایی این ساختمانهاست که می‌توان امکان وجود آنها را بررسی کرد. همچنین بسیاری از موارد معدنی بصورت رگه تشکیل می‌شوند که این رگه‌ها ، معمولا در امتداد گسلهای موجود در منطقه تشکیل می‌شوند. در بسیاری موارد ، در اثر وجود گسلها و شکستگیها ، گسترش ماده معدنی در یک منطقه قطع می‌شود و برای پیدا کردن مجدد آن ، آگاهی به مشخصات تکتونیکی منطقه ، ضروری است.

• آشنایی به وضعیت ساختمانی منطقه ، کمک موثری در مطالعه آبهای زیرزمینی است. زیرا گسلها و شکستگیها ، مجراهای مناسب جهت عبور آبهای زیرزمینی می‌باشد. شناسایی دره ها و گسلهای ناحیه ، یکی از بهترین مراحل مقدماتی حفر تونلها و احداث سدها به شمار می‌آید.

انواع بررسی‌های زمین شناسی ساختمانی

• بررسی بر اساس وضعیت هندسی:
  در این نوع تقسیم‌بندی ، ساختمانهای مختلف زمین از نظر شکل هندسی مورد توجه قرار گرفته و به انواع چین‌ها ، گسل ، درزه‌ها و … تقسیم می‌شوند.
  
  
• بررسی از نقطه نظر سینماتیکی:
  در این بررسی ، اشکال مختلف زمین‌شناسی ، از نقطه نظر نحوه حرکات پوسته زمین ، که منجر به ایجاد ساختمان مذبور شده است، مورد بررسی قرار می‌گیرند. در حقیقت در این حالت چگونگی تشکیل ساختمانهای مختلف ، مطالعه می‌شود.
  
  
• بررسی تاریخی:
  مقصود از این بررسیها ، مطالعه چگونگی تشکیل ساختمانهای مختلف ، در دوره‌های خاص زمین‌شناسی است. زیرا بطوری که می‌دانیم، در دوره‌های مختلف دوران زمین شناسی ، حرکات تکتونیکی مختلفی وجود داشته است.
  
  
• بررسی از نظر دینامیکی:
  در این بررسی ، رابطه نیروهای موثر بر سنگهای زمین و ساختمانهای حاصله ناشی از آنها مورد بررسی قرار می‌گیرد.

زمین شناسی ساختمانی و سایر علوم زمین شناسی

• پترولوژی:
  این شاخه از علوم زمین از منشا پیدایش و شرایط تشکیل سنگها و همچنین رابطه موجود این سنگها گفتگو می نماید و ارتباط نزدیکی با زمین شناسی ساختمانی دارد، مخصوصا تغییر شکلهایی که در اعماق با تبلور مجدد یا دگرگونی سنگها همراه است.
  
  
• رسوب شناسی:
  رسوب شناسی و رسوب گذاری از رخدادهای تکتونیکی ، شواهد و مدارک زیادی ارائه می‌نمایند، زیرا تغییر شرایط ته نشینی و انباشته شدن رسوبات با تغییر شکل حوضه‌های رسوبی همراه است.
  
  
• چینه شناسی:
  اغلب اوقات وضع چینه شناسی به موقعیت ساختمانی طبقات وابسته است که بدون دانستن سرگذشت تکتونیک منطقه ، امکان بررسی ترتیب چینه شناسی وجود ندارد.
  
  
• ژئومورفولوژی:
  ژئومورفولوژی در نواحی که تحت تاثیر تکتونیک جدید قرار گرفته است، دارای اهمیت زیادی است.
  
  
• زمین شناسی کاربردی:
  نیروهای عمل کننده بر زمین باعث ایجاد تغییر در پوسته زمین و تاثیر گذاری بر روی سازه‌های احداث شده بر روی آن می‌شود. بنابراین شناخت پدیده‌های ساختمانی و تکتونیکی کمک موثری به برنامه ریزی در این گونه تشکیلات می‌نماید.
  
  
• زمین شناسی اقتصادی:
  بسیاری از مواد معدنی به صورت رگه در امتداد گسلها و شکستگیهای موجود در منطقه تشکیل می‌گردد و یا نفت و گاز طبیعی بیشتر در ساختهای خاص زمین شناسی ( تاقدیس ) جمع می‌شوند که برای شناخت این ساختها و استفاده بهینه از مخازن موجود آگاهی از مشخصات تکتونیکی و ساختمانی منطقه لازم است.
  
  
• هیدروژئولوژی:
  آشنایی به وضعیت ساختمانی منطقه کمک موثری در مطالعه مخازن زیرزمینی است، چون گسلها و شکستگیها علاوه بر جابجایی لایه‌های آبدار ، مجرای مناسبی جهت عبور آبهای زیرزمینی هستند.
  
  
• فتوژئولوژی:
  امروزه بررسیهای زمین شناسی ساختمانی با استفاده از عکسهای هوایی و مطالعه مستقیم در روی زمین ( زمین شناسی صحرایی ) صورت می‌گیرد و اصولا این دو علم لازم و ملزوم یکدیگرند.