زمین شناسی ساختمانی (Strructural Geology)
ریشه لغوی
زمین شناسی ساختمانی از واژه Structral به معنی ساختاری یا ساختمانی و Geologg به معنی
زمین شناسی گرفته شده است.
دید کلی
هر کسی که با زمین شناسی سر و کار داشته باشد، تشخیص میدهد که
پوسته زمین در طی
تاریخ زمین شناسی یک واحد ثابت و غیر متغیری نبوده است بلکه به کرات در برابر عوامل داخلی و خارجی در آن تغییر شکل ایجاد شده است. شاهد این مدعی وجود
نواحی عظیم چین خورده یعنی سلسله کوههاست که در آن
رسوبات و سنگهای دیگر فشرده شده و فرم آنها تغییر کرده است.
عامل دیگر
رسوبات دریایی است که اینک در
قلل مرتفع کوهها دیده میشود و در برخی موارد هزاران متر از
سطح دریا بالاتر قرار گرفته است و این خود ناپایداری
قشر زمین را نشان میدهد. بطور کلی میتوان گفت که زمین شناسی ساختمانی و
تکتونیک ، درباره ساختهای مختلف
سنگهای تشکیل دهنده پوسته زمین ، چگونگی تشکیل و ارتباط آنها با
عوامل داخلی زمین بحث میکند.
اهمیت و کاربرد زمین شناسی ساختمانی
مثلا
نفت و
گاز طبیعی بیشتر در قسمتهای بالای
تاقدیسها جمع میشوند و با شناسایی این ساختمانهاست که میتوان امکان وجود آنها را بررسی کرد. همچنین بسیاری از موارد معدنی بصورت رگه تشکیل میشوند که این
رگهها ، معمولا در امتداد
گسلهای موجود در منطقه تشکیل میشوند. در بسیاری موارد ، در اثر وجود گسلها و شکستگیها ، گسترش ماده معدنی در یک منطقه قطع میشود و برای پیدا کردن مجدد آن ، آگاهی به
مشخصات تکتونیکی منطقه ، ضروری است.
- آشنایی به وضعیت ساختمانی منطقه ، کمک موثری در مطالعه آبهای زیرزمینی است. زیرا گسلها و شکستگیها ، مجراهای مناسب جهت عبور آبهای زیرزمینی میباشد. شناسایی درهها و گسلهای ناحیه ، یکی از بهترین مراحل مقدماتی حفر تونلها و احداث سدها به شمار میآید.
انواع بررسیهای زمین شناسی ساختمانی
- بررسی بر اساس وضعیت هندسی:
در این نوع تقسیمبندی ، ساختمانهای مختلف زمین از نظر شکل هندسی مورد توجه قرار گرفته و به انواع چینها ، گسل ، درزهها و … تقسیم میشوند.
- بررسی از نقطه نظر سینماتیکی:
در این بررسی ، اشکال مختلف زمینشناسی ، از نقطه نظر نحوه حرکات پوسته زمین ، که منجر به ایجاد ساختمان مذبور شده است، مورد بررسی قرار میگیرند. در حقیقت در این حالت چگونگی تشکیل ساختمانهای مختلف ، مطالعه میشود.
- بررسی تاریخی:
مقصود از این بررسیها ، مطالعه چگونگی تشکیل ساختمانهای مختلف ، در دورههای خاص زمینشناسی است. زیرا بطوری که میدانیم، در دورههای مختلف دوران زمین شناسی ، حرکات تکتونیکی مختلفی وجود داشته است.
- بررسی از نظر دینامیکی:
در این بررسی ، رابطه نیروهای موثر بر سنگهای زمین و ساختمانهای حاصله ناشی از آنها مورد بررسی قرار میگیرد.