تاریخچه ی:
اقیانوس
تفاوت با نگارش: 1
| | !اطلاعات اولیه | | !اطلاعات اولیه |
| - | کره زمین از نظر آنکه دمای سطحی آن به قدری است که وجود آب را در هر سه حالت مایع ، جامد و گاز امکان پذیر می کند ، در میان سیاره های منظومه شمسی ، سیاره ای غیر عادی است. از این گذشته ، تا آنجا که می دانیم ، کره زمین تنها جرم منظومه شمسی است که در آن اقیانوسهایی وجود دارد. در واقع ، بهتر این بود که گفته شود اقیانوس ، زیرا اقیانوس های آرام ، اطلس ، هند ، منجمد شمالی و منجمد جنوبی اقیانوس یکپارچه ای است پر از آب شور ، و می توان قاره های اروپا ، آسیا ، فریقا و آمریکا و خشکیهای کوچکتری مانند قطب جنوب و استرالیا را جزیره های این اقیانوس یکپارچه پنداشت. |
+ | ((کره زمین)) از نظر آنکه دمای سطحی آن به قدری است که وجود آب را در هر سه حالت مایع ، جامد و گاز امکان‌پذیر می‌کند، در میان ((سیارات منظومه شمسی)) ، سیاره‌ای غیر عادی است. از این گذشته ، تا آنجا که می‌دانیم، کره زمین تنها جرم منظومه شمسی است که در آن اقیانوسهایی وجود دارد. در واقع ، بهتر این بود که گفته شود اقیانوس ، زیرا اقیانوس‌های آرام ، اطلس ، هند ، منجمد شمالی و منجمد جنوبی اقیانوس یکپارچه‌ای هستند پر از آب شور ، و می‌توان قاره‌های اروپا ، آسیا ، فریقا و آمریکا و خشکیهای کوچکتری مانند قطب جنوب و استرالیا را جزیره‌های این اقیانوس یکپارچه پنداشت. |
| | !مشخصات اقیانوس یکپارچه | | !مشخصات اقیانوس یکپارچه |
| - | واقعیت های مربوط به این اقیانوس یکپارچه بسیار جالب توجه است. مساحت کل این اقیانوس 363 میلیون کیلومتر مربع است و بیشتر از 70 در صد سطح کره زمین را پوشانیده است. حجم این اقیانوس با توجه به اینکه عمق متوسط اقیانوسها 7/3 کیلومتر است ، در حدود 1340 میلیون کیلومتر مکعب است. یعنی برابر با 15/0 حجم کل سیاره زمین است. این اقیانوس در برگیرنده 2/97 درصد H2o زمین است و چون در هر سال 3300000 کیلومتر مکعب از آب اقیانوس تبخیر می شود سپس به صورت باران یا برف بر زمین می بارد ، در نتیجه چنین بارشهایی در حدود 8250000 کیلومتر مکعب آب شیرین در زیر قاره ها و در حدود 1250000 کیلومتر آب شیرین در دریاچه ها و رودخانه ها گرد آمده است. |
+ | واقعیت‌های مربوط به این اقیانوس یکپارچه بسیار جالب‌توجه است. مساحت کل این اقیانوس 363 میلیون کیلومتر مربع است و بیشتر از 70 در صد سطح کره زمین را پوشانیده است. حجم این اقیانوس با توجه به اینکه عمق متوسط اقیانوسها 7/3 کیلومتر است، در حدود 1340 میلیون کیلومتر مکعب است. یعنی برابر با 15/0 حجم کل سیاره زمین است. این اقیانوس در برگیرنده 2/97 درصد H2O زمین است و چون در هر سال 3300000 کیلومترمکعب از آب اقیانوس ((تبخیر)) می‌شود و سپس به صورت باران یا برف بر زمین می‌بارد، در نتیجه چنین بارشهایی در حدود 8250000 کیلومترمکعب آب شیرین در زیر قاره‌ها و در حدود 1250000 کیلومتر آب شیرین در دریاچه‌ها و رودخانه‌ها گرد آمده است.
{img src=img/daneshnameh_up/a/ac/ocean.jpg height=250 width=250}
|
|
|
|
| | !اهمیت اقیانوس | | !اهمیت اقیانوس |
| - | اقیانوس اهمیت ویژه ای در حیات دارد. تقریبا مسلم است که نخستین صورتهای حیات در اقیانوس ظاهر شده است. و از لحاظ کمیت محض ، هنوز هم قسمت اعظم حیات در اقیانوس هاست. حیات ر روی زمین محدود به چند متر از سطح زمین است (اگر چه پرنده ها و سرنشینان هواپیما گاهی از این حد و مرز بیرون می روند) ، و حال آنکه حیات در اقیانوس ها سراسر اقیانوس را تا اعماق 15 کیلومتر و در بعضی نقاط تا اعماق بیشتر ، اشغال می کند.
!آگاهی انسان در مورد اقیانوس ها
آگاهی های انسان درباره اقیانوس ها ، و به خصوص کف آنها ، تا سال های اخیر به همان اندازه آگاهیهای او از سیاره های دیگر بوده است. حتی آنچه امروزه اخترشناسان درباره سطح کوه ماه می دانند بیشتر از دانسته های زمین شناسان درباره سطح زیر اقیانوس های زمین است.
!اقیانوسنگاران اولیه
اقیانوسنگای (Oceanography) جدید را ماتیو فونتن موری (Mathew Fontaine Maury) ، افسر نیروی دریایی آمریکا کشف کرد. وی در آغاز سی سالگی در حادثه ای ناگوار پای خود را از دست داد. اما این حادثه ناگوار به نفع بشریت تمام شد. پس از این حادثه بود که موری متصدی انبار نقشه ها و وسایل نقشه برداری شد ، و کوشش خود را صرف نقشه برداری از جریانهای اقیانوسها کرد. /> />موری پیشقدم همکاریهای بین المللی در مطالعات مربوط به اقیانوس شد و در کنفرانس تاریخی بین المللی که در سال 1858 در بروکسل تشکیل شد ، چهره ای موثر بود. نخستین کتاب درسی خود را درباره اقیانوسنگاری ، به نام جغرافیای فیزیکی دریا ، در سال 1955 منتشر کرد. فرهنگستان علوم دریایی در آنایولیس (Annapolis مرکز ایالت مریلند در آمریکا) به افتخار کارهای بزرگ وی به قصر موری (Maury Hall) ملقب شد.
!جریان کرومول
بعد از موری ، جریانهای اقیانوسی به طور کامل نقشه برداری شدند. این جریانها به وسیله اثر کور یولیس در اقیانوس های نیمکره شمالی دوایر عظیمی در جهت حرکت عقربه های ساعت طی می کنند. و در اقیانوس های نیمکره جنوبی دوایر عظیمی در خلاف جهت حرکت عقربه های ساعت می پیمایند. جریانی که در امتداد خط استوا حرکت می کند تحت تاثیر اثرکور یولیس قرار نمی گیرد و ممکن است مسیری مستقیم طی کند. چنین جریان مستقیمی در اقیانوس آرام واقع است و چندین کیلومتر در امتداد استوا به طرف مشرق طی می کند. این جریان به افتخار کاشف آن ، تونزند کرومول (Townsend Cromwell) ، اقیانوسنگار آمریکایی ، جریان کرومول نامیده شده است.
!آیا اعماق اقیانوس ها آرام است؟
اقیانوسنگارها جریانهای کمدی را در اعماق اقیانوس ها کشف کرده اند. دلایل غیر مستقیمی نشان می دهد که اعماق اقیانوس ها نمی تواند آرام باشد.یکی از این دلایل این است که موجودات بالای دریا ، پیوسته کانیهای ذای ، یعنی فسفاتها و نیتراتها ، را مصرف می کنند و پس از مرگ ، این مواد را با پیکر خود به اعماق دریا می برند. اگر جریانی وجود نداشت تا این مواد را دوباره به سطح دریا بیاورد ، سطح دریا از وجود این کانیها تهی می شد.
دلیل دیگر آن است که اگر جریانهایی برای انتقال اکسیژن وجود نداشت ، اکسیژنی که از هوا جذب می شد نمی توانست به اعماق دریا نفوذ کند و در نتیجه بر اثر کاهش مقدار اکسیژن ، ادامه حیات در اعماق دریا امکان پذیر نبود. در واقع ، معلوم شده است که اکسیژن در عمیق ترین نقاط دریا نیز دارای غلظت مناسبی است. وجود اکسیژن در این نقاط فقط با این تصور قابل توضیح است که در اقیانوس مناطقی وجود دارد که آبهای سطحی سرشار از اکسیژن را به طرف پایین می کشد. سبب پیدایش این جریانهای قائم اختلاف دماست. آب سطحی اقیانوس در نواحی قطبی سرد می شود و بنابراین به طرف پایین کشیده می شود. این جریان دائمی آبی که به پایین کشیده می شود در سراسر بستر اقیانوس انتشار می یابد. بنابراین ، حتی در مناطق استوایی ، آب اعماق اقیانوس بسیار سرد و دمای آن نزدیک نقطه انجماد است. آب سرد اعماق اقیانوس عاقبت به طرف سطح آب بالا می آید ، زیرا جای دیگر برای رفتن ندارد. آب ، پس از آنکه دوباره به سطح اقیانوس رسیده گرم و به طرف قطب شمال یا قطب جنوب کشیده می شود و در آنجا دوباره به طرف پایین کشانده می شود.
!حیات در عمق دریا
شگفت انگیز است که در عمق دریا نیز حیات وجود دارد. تقریبا تا یک قرن پیش تصور می شد که حیات در اقیانوس محدود به مناطق سطحی آن است. مدیترانه ، مرکز اصلی تمدن متمادی ، در واقع در قسمتهای بسیار عمیق نسبتا عادی از حیات است. اما اگر چه این دریا نیمه کویر ، یعنی گرم و کم اکسیژن است. ادوارد فوربر (Edward Forbes) طبیعیدان انگلیسی ، در دهه 1840 از عمق 400 متری آن توانست ستاره دریایی زنده به دست آورد. سپس معلوم شد که کابل تلگرافی که در سال 1860 از کف دریای مدیترانه از عمق 1600 متری گذرانده بودند ، از مرجانها و گونه های دیگر پوشانده است. |
+ | اقیانوس اهمیت ویژه‌ای در حیات دارد. تقریبا مسلم است که نخستین صورتهای حیات در اقیانوسها ظاهر شده است و از لحاظ کمیت محض ، هنوز هم قسمت اعظم حیات در اقیانوسها است. حیات ر روی زمین محدود به چند مترمربع از سطح زمین است، (اگر چه پرندگان و سرنشینان هواپیماها گاهی از این حد و مرز بیرون می‌روند) و حال آنکه حیات در اقیانوسها سراسر اقیانوس را تا اعماق 15 کیلومتری و در بعضی نقاط تا اعماق بیشتر ، اشغال می‌کند.
!آگاهی انسان در مورد اقیانوسها
آگاهیهای انسان درباره اقیانوسها ، و به خصوص کف آنها ، تا سالهای اخیر به همان اندازه آگاهیهای او از سیاره‌های دیگر بوده است. حتی آنچه امروزه اخترشناسان درباره سطح ماه می‌دانند، بیشتر از دانسته‌های زمین شناسان درباره سطح زیر اقیانوس‌های زمین است.
!اقیانوسنگاران اولیه
((اقیانوس شنای)) (Oceanography) جدید را ماتیو فونتین موری (Mathew Fontaine Maury) ، افسر نیروی دریایی آمریکا ، کشف کرد. وی در آغاز سی سالگ در حادثه‌ای ناگوار پای خود را از دست داد. اما این حادثه ناگوار به نفع بشریت تمام شد. پس از این حادثه بود که موری متصدی انبار نقشه‌ها و وسایل نقشه‌برداری شد و کوشش خود را صرف نقشه‌برداری از جریانهای اقیانوسها کرد.
موری پیشقدم همکاریهای بین المللی در مطالعات مربوط به اقیانوس شد و در کنفرانس تاریخی بین‌المللی که در سال 1853 در بروکسل تشکیل شد، چهره‌ای موثر بود. نخستین کتاب درسی خود را درباره اقیانوسنگاری ، به نام جغرافیای فیزیکی دریا ، در سال 1955 منتشر کرد. (فرهنگستان علوم دریایی در آناپولیس (Annapolis مرکز ایالت مریلند در آمریکا) به افتخار کارهای بزرگ وی به 'قصر موری' (Maury Hall) ملقب شد.
!(جریان کرومول
بعد از موری ، جریانهای اقیانوسی به طور کامل نقشه‌برداری شدند. این جریانها به وسیله ((نیروی کوریولیس|اثر کوریولیس)) در اقیانوس‌های نیمکره شمالی دوایر عظیمی در جهت حرکت عقربه‌های ساعت طی می‌کنند و در اقیانوس‌های نیمکره جنوبی دوایر عظیم در خلاف جهت حرکت عقربه‌های ساعت می‌پیمایند. جریانی که در امتداد خط استوا حرکت می‌کند، تحت تاثیر اثر کوریولیس قرار نمی‌گیرد و ممکن است مسیری مستقیم طی کند. چنین جریان مستقیم در ((اقیانوس آرام)) واقع است و چندین کیلومتر در امتداد استوا به طرف مشرق طی می‌کند. این جریان به افتخار کاشف آن ، تونزند کرومول (Townsend Cromwell) ، اقیانوس شناس آمریکایی ، جریان کرومول نامیده شده است. |
| - | دنیای زندگی زیر آبی به هیچ وجه منطقه وهم آور سکوت نیست. یدروفن (hidrophen یا گوشی زیر آبی) در سالهای اخیر نشان داده است که صداهای تیک تیک ، خرخر ، ناله و صداهای دیگر مخلوات دریایی به قدری زیاد است که سرسام آورتر از شلوغترین مکانهای روی خشکی است.
!منابع جدید کانی
با دست یافتن آدمی به پایین ترین عمق دریا ، منبع جدید و با ارزشی از مواد کانی ممکن است به دست آید. ظاهرا در مناطق وسیعی از بستر اقیانوس آرام منابعی سرشار از منگنز و محتوی مقادیر قابل توجهی کبالت ، نیکل و مس پراکنده است. |
+ |
{img src=img/daneshnameh_up/3/31/arch01ed.jpg height=320 width=250}
|
|
|
!یا اعماق اقیانوسها ، آرام است؟
اقیانوس‌نارها جریانهای کندی را در اعماق اقیانوسها کشف کرده‌اند. دلایل غیر مستقیمی نشان می‌دهد که اعماق اقیانوسها نمی‌تواند آرام باشد. یکی از این دلایل این است ه موجوات بالای دریا ، پیوسته کانیهای غذایی ، یعنی فسفاتها و نیتراتها ، را مصرف می‌کنند و پس از مرگ ، این مواد را با پیکر خود به اعماق دریا می‌برند. اگر جریانی وجود نداشت تا این مواد را دوباره به سطح دریا بیاورد، سطح دریا از وجود این کانیها تهی می‌شد.
دلیل دیگر آن است که اگر جریانهایی برای انتقال اکسیژن وجود نداشت، اکسیژنی که از هوا جذب می‌شد، نمی‌توانست به اعماق دریا نفوذ کند و در نتیجه بر اثر کاهش مقدار اکسی ، ادامه حیات در اعماق دریا امکان‌پذیر نبود. در واقع ، معلوم شده است که اکسیژن در عمیق‌ترین نقاط دریا نیز دارای غلظت مناسبی است. وجود اکسیژن در این نقاط فقط با این تصور قابل توضیح است که در اقیانوس مناطقی وجود دارد که ((آبهای سطحی)) سرشار از اکسیژن را به طرف پایین می‌کشد. علت پیدایش این جریانهای قائم اختلاف دماست.
آب سطحی اقیانوس در نواحی قطبی سرد می‌شود و بنابراین به طرف پایین کشیده می‌شود. این جریان دائمی آبی که به پایین کشیده می‌شود، در سراسر بستر اقیانوس انتشار می‌یابد. بنابراین ، حتی در مناطق استوایی ، آب اعماق اقیانوس بسیار سرد و دمای آن نزدیک نقطه انجماد است. آب سرد اعماق اقیانوس عاقبت به طرف سطح آب بالا می‌آید، زیرا جای دیگر برای رفتن ندارد. آب ، پس از آنکه دوباره به سطح اقیانوس رسید، گرم و به طرف ((قطب شمال)) یا ((قطب جنوب)) کشیده می‌شود و در آنجا دوباره به طرف پایین کشانده می‌شود.
!حیات در اعماق دریا
شگفت‌انگیز است که در عمق دریا نیز حیات وجود دارد. قریبا تا یک قرن پیش تصور می‌شد که حیات در اقیانوسها محدود به مناطق سطحی آنها است. ((دریای مدیترانه|مدیترانه)) ، مرکز اصلی تمدن متمادی ، در واقع در قسمتهای بسیار عمیق نسبتا عاری از حیات است، اما اگر چه این دریا نیمه کویر ، یعنی گرم و کم اکسیژن است. ادوارد فوربر (Edward Forber) ، طبیعیدان انگلیسی ، در دهه 1840 از عمق 2100 متری آن توانست ((ستاره دریایی)) زنده به دست آورد.
سپس معلوم شد که کابل تلگرافی که در سال 1860 از کف دریای مدیترانه از عمق 1600 متری گذرانده بودند، از مرجانها و گونه‌های دیگر پوشانده شده است. دنیای زندگی زیر آبی به هیچ وجه منطقه وهم‌آور سکوت نیست. هیدروفون (Hidrophen یا گوشی زیر آبی) در سالهای اخیر نشان داده است که صداهای تیک تیک ، خرخر ، ناله و صداهای دیگر موجدات دریایی به قدری زیاد است که سرسام‌آورتر از شلوغترین مکانهای روی خشکی است.
!منابع جدید ((کانی))
با دست یافتن آدم به پایین‌ترین عمق دریا ، منبع جدید و با ارزشی از مواد کانی ممکن است، به دست آید. ظاهرا در مناطق وسیعی از بستر اقیانوس آرام منابعی سرشار از منگنز و مقادیر قابل توجهی کبالت ، نیکل و مس پراکنده است. |
| | !مباحث مرتبط با عنوان | | !مباحث مرتبط با عنوان |
| | + | *((اعماق اقیانوس)) |
| | + | *((اقیانوس آرام)) |
| | + | *((اقیانوس اطلس)) |
| | + | *((اقیانوس منجمد جنوبی)) |
| | + | *((اقیانوس منجمد شمالی)) |
| | + | *((اقیانوسنگاری)) |
| | + | *((اقیانوس هند)) |
| | + | *((حیات در اقیانوسها)) |
| | + | *((دریا)) |
| | + | *((کره زمین)) |
