غشای پلاسمایی
مقدمه
غشای پلاسمایی لایه نازکی از جنس
لیپید و
پروتئین است که محتویات داخل و خارج
سلول را از هم جدا می‌کند بیشتر لیپیدهای غشا از نوع فسفولیپیدها هستند که تشکیل دو لایه لیپیدی را در غشا می‌دهند که انتهاهای قطبی در سطح داخلی و خارجی غشا قرار می‌گیرند و زنجیره‌های
اسیدهای چرب بدون
بار الکتریکی عمود بر سطح قطبی قرار می‌گیرند و تشکیل یک منطقه غیر قطبی را بین دو لایه قطبی یا باردار می‌دهند فاز لیپیدی حالت مایع یا سیال دارد و به همین دلیل ملکول فسفولیپید بطور جانبی در صفحه غشا می‌تواند حرکت کند. پروتئینهای غشا بر دو رشته‌اند پروتئینهای پریفرال در منظم کردن پروتئنیهایی که به عنوان ناقل در صفحه غشا حرکت می‌کنند و فعالیت آنزیمی دارند و پروتئینهای انتگرال تشکیل کانالهایی را برای عبور مواد می‌دهند.
انتشار
حرکت مولکولها را از ناحیه پرتراکم که نتیجه‌ای از حرکات تصادفی و خودبه‌خودی مولکولهاست انتشار گویند. انتشار به قطبیت ملکول و حلالیت در چربی بستگی دارد. و انتشار آب را از خلال غشایی که به آب اجازه عبور آزاد می‌دهد ولی از عبور یک محلول یا بیشتر جلوگیری می‌کند اسمز موینه بعضی مواد مثل
قندها و
اسیدهای آمینه یونهای سدیم و پتاسیم توسط مکانیسم ویژه‌ای به نام انتقال باواسطه جابجا می‌شوند در این نوع انتقال موادی از غشا می‌خواهند بگذرند به پروتئین ویژه‌ای به نام کاربر یا ناقل اتصال یافته ، این اتصال سبب تغییر شکل فضایی پروتئین و عبور آن ماده از غشا می‌شود انتقال باواسطه به 1- سیستم انتشار تسهیل شده 2- انتقال فعال 3- انتقال فعال ثانویه تقسیم می‌شود.
انتشار تسهیل شده حرکت خالص مولکولها در اطراف غشا در ناحیه‌ای با غلظت بالا به ناحیه‌ای با غلظت پایین تا برابری غلظتها در دو طرف غشا ادامه می‌یابد حرکت مولکولها از عرض غشا سلولی از یک ناحیه با غلظت بالا و با صرف انرژی را انتقال فعال گویند. بعضی کانالها ملکولها را با صرف انرژی با وجود شیب تراکم منتقل می‌کنند دو نوع مهم آنها کانالهای منتقل کننده یونهای
سدیم و
پروتون هستند هر دو این کانالها به بیرون از یاخته انتشار می‌یابند. این مولکولها فقط از کانالهای جفت و جور ویژه‌ای می‌توانند به موادی که نمی‌توانند از طریق انتشار ساده و یا انتقال باواسطه عبور کنند از طریق
آندوسیتوز و
اگزوسیتوز و
فاگوسیتوز به داخل یا خارج انتقال می‌یابند.
عاملین انتقال
خروج ماکرومولکولها بوسیله ویزیکولهایی از جنس غشای پلاسمایی را اگزوسیتوز و ورود ماکروملکولها را بوسیله ویزیکولهای اندوزوی آندوسیتوز می‌گویند. آندوسیتوز از طریق فرورفتگیهای پوشش‌دار در غشا انجام می‌گیرد در پدیده فاگوسیتوزی غشاهای پلاسمایی با ایجاد پاهای کاذب ذره را احاطه و ویزیکول که فاگوزوم نام دارد ذره را وارد سلول می‌کنند. یکی از سوالات مهم کنونی در
زیست شناسی سلولی - مولکولی این است که سلولها چگونه یکدیگر را شناسایی می‌کنند؟ تجربه‌های ساده نشان داده است که سهم مهمی از شناسایی سلول به سلول به ویژگیهای سطح پلاسمالم (غشا) وابسته است. سلولهای سرطانی شده ، توانایی بازشناسی اختصاصی و برقراری اتصالهای سلولی اختصاصی را از دست داده‌اند.
تستهای حل شده
1- غشای پلاسمایی به کدام یک از گزینه‌های زیر اطلاق می‌شود؟
|
الف) به غشای اطراف هسته |
................................ |
ب) به غشای خارج سلول |
| ج) به غشای دستگاه گلژی و لیزوزوم |
|
د) به غشای داخل سلولی |
2-
اسمز ، حالت خاصی از کدام پدیده است؟
| الف) آندوسیتوز |
................................ |
ب)انتشار تسهیل شده |
| ج) انتقال فعال |
|
د)انتشار ساده |
3- کدام یک از روشهای انتقال مواد از غشای پلاسمایی با مصرف انرژی همراه نیست؟
| الف) انتشار تسهیل شده |
................................ |
ب) انتقال فعال |
| ج)اگزوسیتوز |
|
د)آندوسیتوز |
4- سیالیت غشای پلاسمایی نتیجه کدام خصوصیت آن است؟
| الف) ساختار لیپیدی |
................................ |
ب) ساختار دو لایه‌ای |
| ج) قابلیت حرکت مولکولهای فسفولیپیدی |
|
د) وجود پیوندهای شیمیایی میان فسفولیپیدها |
5- در ساختمان غشای پلاسمایی دو لایه خارجی و داخلی نسبت به هم نامتقارن هستند زیرا؟
| الف) محل پروتئینها در دو لایه یکسان نیست. |
................................ |
ب) محل قندها در دو لایه یکسان نیست. |
| ج) انواع مختلفی از فسفولیپیدها در هر دو لایه وجود دارد. |
|
د) هر سه گزینه 1 و 2 و 3 |
تستهای تکمیلی (تمرین)
6- جنس مولکولهای ناقل و عمل آنها در غشای پلاسمایی چگونه است؟
| الف) پروتئین - اختصاصی |
................................ |
ب) پروتئین - غیر اختصاصی |
| ج) هیدرات کربن - اختصاصی |
|
د) فسفولیپید - غیر اختصاصی |
7- پدیده اسمز چیست؟
| الف) حرکت مولکولهای آب از درون پرده نیمه تراوا |
................................ |
ب) حرکت مولکولهای قند از درون پرده نیمه تراوا |
| ج) حرکت مولکولها آب و قند از درون پرده نیمه تراوا |
|
د) حرکت هر نوع مولکول از درون پرده نیمه تروا |
8- در مورد مولکولهای فسفولیپید غشای پلاسمایی کدام گزینه است؟
| الف) دارای یک سر و یک دم |
................................ |
ب) دارای یک سر و دو دم |
| ج) دارای دو سر و یک دم |
|
د) دارای دو سر و دو دم |
9- اگر تراکم یک ماده در طرفین غشا یکسان باشد کدام عامل در تبادل آن ماده موثر می‌باشد؟
| الف) اسمز |
................................ |
ب) انتشار ساده |
| ج) انتشار تسهیل شده |
د) انتقال فعال |
10- حضور مولکولهای کوچک
کلسترول در غشا باعث:
| الف) افزایش سیالیت غشا |
................................ |
ب) افزایش سطح غشا |
| ج) افزایش کشش سطحی |
|
د) افزایش نفوذپذیری |
سوالات تشریحی
- مدلی بصورت شماتیک ترسیم کنید که انتقال غیر فعال و فعال از غشاهای زیستی را نشان دهد؟
- آزمایشی ترتیب دهید که اختصاصی بودن سلولهای بافتهای مختلف را نشان دهد؟
جواب تستهای حل شده
|
|
| 1 | ب | زیرا غشای پلاسمایی صرفا به غشای خارج سلول گفته می‌شود پس ( الف و د و ج) نادرست است.
|
| 2 | د | زیرا در هر دو پدیده مولکولهای ناقل شرکت ندارند و انرژی صرف نمی‌شود و جهت انتقال مواد یکسان است پس الف و ب و ج نادرست است.
|
| 3 | الف | بطور کلی انتقال مواد از غشای سلول به دو طریق غیر فعال که در آن انرژی صرف نمی‌شود مانند انتشار تسهیل شده و دیگری فعال که در آن انرژی صرف می‌شود مانند انتقال فعال اگزوسیتوز و آندوسیتوز پس ج و ب و د نادرستند.
|
| 4 | د | قابلیت تحرک مولکولها در ساختار غشای پلاسمایی از جمله فسفولیپیدها و حتی پروتئینها موجب سیالیت و انعطاف پذیری غشا گردیده است دارا بودن ساختار فسفولیپیدی یا ساختار دو لایه‌ای دلیلی بر سیالیت غشا نیست پس ب و الف درست نیست بین مولکولهای فسفولیپید هیچگونه پیوند شیمیایی وجود ندارد پس (د) درست نیست.
|
| 5 | د | تفاوت در جایگاه پروتئینها تفاوت در جایگاه قندها و تفاوت در انواع فسفولیپیدها همگی دلیل بر نامتقارن بودن غشا نسبت به هم است پس گزینه‌های الف و ب ج نادرستند.
|
نویسنده: خانم معصومه وحیدی
