معاذ بن جبل خزرجی انصاری، از
قبیله خزرج و ساکن شهر
مدینه بود. در سال سیزدهم بعثت به همراه کاروان 75 نفری مسلمانان یثرب راهی
مکه شد و در ایام حج، در عقبه منی با
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بیعت کرد. این بیعت در تاریخ به
بیعت دوم عقبه مشهور است.
معاذ که در آن زمان حدود هیجده سال داشت مسلمان شد و در زمره اصحاب رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم درآمد. در مراسم عقد اخوت اسلامی که سال اول هجرت در مدینه برگزار شد، رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بین معاذ بن جبل و
عبدالله بن مسعود،
پیمان برادری استوار ساخت. او که از جوانان فعال و خوش‌خلق و سخاوتمند یثرب بود و در هنگام هجرت رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم تلاش وافری کرده بود، در دفاع از پیامبر خدا نیز ثابت‌قدم و استوار گام برداشت و در
جنگ بدر،
جنگ احد و تمامی جنگ‌های عصر رسول خدا شرکت کرد.
معاذ که از هوش سرشاری برخوردار بود، آموزش قرآن و حلال و حرام شریعت محمدی را از مکتب پیامبر خدا آموخت و در زمره آگاهان به کتاب خدا در آمد. از این رو آن حضرت به مردم توصیه می‌فرمود که قرآن را از معاذ بن جبل فرا گیرند.
پس از
غزوه تبوک، رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم معاذ بن جبل را به عنوان « قاضی » به
یمن فرستاد و به مردم یمن نوشت: «
انی بعثت لکم خیر اهلی...» (من یکی از بهترین یارانم را به سوی شما فرستادم...) .
معاذ همچنان در مقام قضاوت یمن باقی ماند تا این که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به جوار رحمت حق پیوست و او به مدینه بازگشت.
منابع:
اسدالغابه، ج 5، ص 194؛
الطبقات، ج 3، ص 583؛
معجم الرجال الحدیث ج 18، ص 183؛
تنقیح المقال، ج 3، ص 220؛
