یكاهای كمیتهای نورسنجی
یكای اصلی دستگاه نور سنجی، یكا شدت درخشانی است. این یكا شرطی است: شدت درخشانی چشمه استاندارد معینی، به عنوان یكای شدت درخشانی اختیار شده است. در ابتدا فرض میشد كه چشمهای كه دشت درخشانی
داشته باشد شعله شمعی است كه با روش استاندارد دقیقی ساخته شده باشد. ولی، معلوم شد كه چنین استانداردی نامناسب است. زیرا شدت درخشانی آن با سوختن فتیله قدری تغییر میكند و به علاوه به دما و رطوبت هوا بستگی دارد. چشمههای بسیار دیگری به عنوان استاندارد شدت درخشانی پیشنهاد شدهاند، از جمله لامپهای الكتریكی التهابی استاندارد كه نمونههایشان در آزمایشگاههای اندازهگیری بزرگ مقیاس نگهداری و با مقایسه با سایر نمونهها از این نوع كنترل میشوند.
یكای شدت درخشانی كاندلا (شمع)
است. یك شمع شدت درخشانی در راستای معین از چشمهای است كه بسامد
(طول موج در خلأ
است) گسیل میكند و شدت تابشی
دارد. شمع یكای اصلی دستگاه بینالمللی یكاها
است.
استانداردهایی از نوع لامپهای الكتریكی التهابی به قدر كافی پایدار نیستند و نمیتوانند در موقع از بین رفتنشان با درجه دقت بالایی دوباره تهیه شوند. به این دلیل، با توافق بینالمللی استاندارد جدیدی ارائه شده است كه میتواند با دقت دوباره تهیه شود. این ظرف خاصی است كه در آن پلاتین خالص شیمیایی گداخته میشود. یك لوله نازك دیرگداز كه تا دمای پلاتین گرم میشود داخل آن قرار میگیرد. نور توسط سطح داخل لوله و از انتهای باز آن گسیل میشود. دمای بلوری شدن پلاتین خالص مقدار كاملاً معین 2042 درجه كلوین را دارد. شدت درخشانی نور گسیل شده در این دما از سطح لوله، كه مساحتش
است، در راستای محور آن دقیقاً ثابت است. این شدت درخشانی مساوی یك شمع است.
یكای شار درخشانی لومن
است. لومن شار درخشانیای كه توسط چشمه نقطهای كه شدت درخشانی آن یك شمع است و درون یكای زاویه فضایی (یعنی زاویه یك استرادیان) گسیل میشود. برای تابش متناظر با ماكزیمم حساسیت طیفی چشم انسان
، شار درخشانی مساوی
است در صورتی كه شدت تابشی آن
باشد.
یكای تابندگی برحسب تعریف تابندگی یك سطح
است كه روی آن شار درخشانی یك لومن به طور یكنواخت توزیع شده باشد. این یكای تابندگی لوكس
نامیده میشود. تابندگی یك لوكس روی سطح كرهای به دست میآید كه شعاعش یك متر و چشمه نور
در مركزش قرار داشته باشد. مقادیر تابندگی برای بعضی موارد در جدول (1) داده شدهاند.
با كشف نیروها كه شدت تابشی بسیار بالایی دارند ایجاد تابندگی بسیار زیادتر، اگر چه در فاصلههای زمانی كوتاه، امكانپذیر شده است. ویژگی لیزر در اینكه باریكههای نوری با واگرایی كم گسیل میكند نیز اهمیت بسزایی دارد. با این ویژگی، تمام تابش لیزر میتواند در لكهای با مساحت حدود
متمركز شود. یك لیزر كوچك با انرژی
در هر تپ كه
طول میكشد در چنین لكهای چگالی توان «عظیمی» مساوی
یا
در مدت یك تپ ایجاد میكند. باید توجه داشت كه توان تمام نیروگاههای الكتریكی جهان بالغ بر حدود
است. به راحتی میتوان محاسبه كرد كه تابندگی ایجاد شده توسط چنین لیزری در یك لكه كوچك حدود
برای نوری با طول موج
، یعنی
برابر بیشتر از ماكزیمم تابندگی حاصل از خورشید.
پیوند های خارجی
http://Olympiad.roshd.ir/physics/content/pdf/0268.pdf