گونههاي ناقض قاعدة هشتايي
روش نمايش پيوند با قشرهاي هشتايي كامل وسيلهاي ساده جهت نمايش آرايش الكتروني مولكولهاست. اين روش نشان ميدهد كه يك اتم (بغير از هيدروژن) مايل به تشكيل پيوند جهت تشكيل قشرهاي هشتايي كامل است مثل:
در اينجا نيز مانند حالات قبل تعداد پيوندهاي كوالانس ممكن بستگي به تعداد اوربيتالهاي نيمهپر دارد و چون بيش از چهار اوربيتال
و
وجود ندارد، موقعي كه اين اوربيتالها نيمهپر باشند تعداد الكترونهاي ظرفيتي ماكزيمم برابر 4 است، لذا حداكثر 4 پيوند كوالانس ميتواند وجود داشته باشد يعني
. اين قاعده جهت عناصر واقع در تناوب دوم درست وليكن در مورد عناصر ديگر هميشه صادق نيست. به عنوان مثال فسفر با كلر دو تركيب تشكيل ميدهد، يعني
، اولي شبيه
يا
است و از قاعده هشتايي پيروي ميكند. ولي در مولكول
اتم فسفر به وسيله ده الكترون احاطه شده است. اگرچه اين تركيب از قاعده هشتايي تبعيت نميكند ولي ميتوان تشكيل آن را برحسب تعداد الكترونهاي نيمهپر ظرفيتي توجيه كرد.
آرايش طبيعي الكترونهاي ظرفيتي در فسفر به صورت
است ولي انرژي اوربيتالهاي
به مقدار جزئي بيشتر از اوربيتالهاي
ميباشد. به علت جزئي بودن اختلاف انرژي اين اوربيتالها ميتوان تصور كرد كه تعداد اوربيتالهاي نيمهپر ظرفيتي اتم فسفر پنج است يعني:
. مولكولهاي
نيز از قاعده هشتايي تبعيت نميكنند، ولي ميتوان تشكيل آنها را به صورت فوق تفسير كرد. آرايش طبيعي گوگرد عبارتست از:
و
كه با اين آرايش تركيبات طبيعي
را توليد مينمايد ولي اتم گوگرد ميتواند چهار اوربيتال ظرفيتي دارا شود، كه آرايش الكتروني آن به صورت زير است:
و يا شش اوربيتال ظرفيتي به صورت
دارد. به كمك اين دو آرايش ميتوان تشكيل
و
را توجيه نمود. به هرحال متوجه شديم كه فرمول تركيباتي نظير
بستگي به تعداد الكترونهاي ظرفيتي نيمهپر اين عناصر داشته و در نتيجه نمودار تعداد پيوندهاي كوالانسي است كه عنصر ميتواند دارا شود. ولي براي توجيه فرمول تركيبات
بايد گفت كه، تعداد پيوندهاي كوالانس ميسر، بستگي دارد به تعداد اوربيتالهاي نيمهپر كه عنصر ميتواند داشته باشد. اگرچه اين قاعده اجازه ميدهد كه تعداد پيوندهاي كوالانس ممكن يك عنصر را تفسير كرد ولي نبايد فراموش كنيم، كه دليل اصلي تشكيل پيوند رسيدن به انرژي پائين است.
پیوند های خارجی
http://Olympiad.roshd.ir/chemistry/content/pdf/0242.pdf