گابرو عبارت از سنگ نفوذی تمام بلورین است که دارای
بافت فانریتی بوده و کانیهای زیر در آن دیده می‌شود. کانیهای فرومنیزین (
اوژیت ،
هیپرستن یا
اولیوین و گاهی
هورنبلند) 25 تا 50 درصد ، پلاژیوکلازها (لابرادوریت یا بیتونیت) 45 تا 70 درصد.
اگر لاژیوکلازها اسیدی تر از
لابرادوریت باشد سنگ جز دسته دیوریت‌ها است. عده‌ای از سنگ شناسان بعضی از سنگهای کم
سیلیس سیاه رنگ را که دارای الیوین است و پلاژیوکلازهای آن جز آندزین‌ها می‌باشد، از این دسته به شمار می‌آورند.
مهمترین سنگهای که جز دسته گابروها قرار می‌گیرند.
- گابرو : اوژیت و پلاژیوکلازهای کلسیک
- اولیوین گابرو : اوژیت ، اولیوین و پلاژیوکلازهای کلسیک
- تروکتولیت : الیوین و پلاژیوکلازهای کلسیک
- نوریت : هیپرستن و پلاژیوکلازهای کلسیک
- آنورتوزیت : پلاژیوکلازهای متوسط تا کلسیک
- هیپریت : عبارت از سنگی است بین گابرونوریت که هم دارای پیروکسن‌های ارتورومبیک و هم پیروکسن‌های منو کلینیک است انواع دیگر مثل الیوین نوریت و الیوین هیپریت و هورنبلند گابرو و هورنبلند نوریت نیز وجد دارد.
کانی شناسی گابرو
کوارتز گابرو و
کوارتزیت سنگهای اطلاق می شود که به عنوان کانی فرعی تا 10 درصد کوارتز دارند. پلاژیوکلاز این سنگها معمولا لابرادوریت یا
بیتونیت است ولی
آنورتیت نیز زیاد دیده می‌شود. در گابرو بطور کلی آنهایی که دارای الیوین است دارای پلاژیوکلازهای بازیکتری نیز می‌باشد و آنهایی که دارای پیروکسن‌های منوکلینیک است
پلاژیوکلاز آنها اسیدی تر است و بالاخره سدیک‌ترین پلاژیوکلازها با نوریت‌ها و هیپریت‌ها دیده می‌شود.
این پلاژیوکلازها که خیلی کمتر زونه هستند معمولا دارای ماکل آلبیت و همچنین ماکل آلبیت و کارلسبارد تواما در آنها دیده می‌شود. ما کل پرکلیین نیز در این پلاژیوکلازها ظاهر می‌شود.
کانیهای فرومنیزین گابروها
پیروکسن‌های گابروی معمولی اوژیت و دیو پسیدیک می باشد. انکلوزیونهای
ایلمنیت و سایر اکسیدهای آهن در پیروکسن‌ها ممکن است تولید ساخت شالیدن بنماید. در نوریت‌ها و هیپریت‌های هیپرتین مهمترین کانی تیره رنگ می‌باشد و ممکن است دارای پلئوکروشیم باشد،
انستاتیت نیز گاهی دیده می‌شود. الیوین این سنگها معمولا از نوع متوسط است ولی در بعضی گابروها که دارای آهن زیاد می‌باشند از نوع
فایالیت می‌باشد.
سنگهای الیوین گابرو و تروکتولیت کمیاب تر از گابروهای پیروکسن‌دار است و به همین ترتیب الیوین نوریت‌ها از نوریت‌های دیگر کمیاب‌تر است. گابروهایی که دارای
هورنبلند بصورت کافی اولیه باشد فقط در نواحی محدودی یافت می‌شود ولی هورنبلند ثانویه که در نتیجه جانشینی پیروکسن‌ها بوجود آمده باشد زیاد دیده می‌شود. رنگ هونبلندهای اولیه قهوه‌ای در گاهی سبز رنگ است در صورتی که رنگ هورنبلندهای ثانویه سبز یا سبز روشن می‌باشد.
کانیهای فرعی
بیوتیت به عنوان کانی فرعی در بعضی انواع گابروها دیده می‌شود و در برخ نوریت‌ها و گابروها به حدی زیاد است که می‌توان آنرا جز کانیهای عادی سنگ دانست. کوارتز نیز ممکن است به مقدار خیلی کم در این سنگها ظاهر شود مخصوصا در نوریت‌ها و هورنبلند گابروها. در برخی گابروها که به نام کوارتز گابرو نامیده می‌شود. کوارتز مقدارش به حدی است که می‌توان به آن کانی شاخص اطلاق کرد.
مهمترین کانیهای فرعی این سنگها عبارتند از
آپاتیت ، منیتیت ، ایلمنت و اسپنیل و به مقدار کمتری پیریت ، پیروتین ، گروناها ،
اسفن و اثری از فلدسپاتوئیدها نیز در انواع قلیایی این سنگها دیده می‌شود.
کرومیت به عنوان کانی فرعی در انواع تروکتولیت‌ها ریز می‌شود. بعضی از نوریت‌ها دارای سیلیملنیت ، آندالوزیت ،
کوردیریت و
گرونا است که بیشتر ممکن است از سنگهای همبر سنگ اضافه شده باشد.
دگرسانی گابروها
پلاژیوکلازها دگرسان شده تبدیل به آلبیت و زوئیزیت و یا سایر کانیهای دسته
اپیدوت می‌شود. پیروکسن‌ها که ممکن است آمفیبول جانشین آنها شده باشد دگرسان شده به کلریت ، تالک و سرپانتین تبدیل می‌شوند. الیوین در اثر دگرسانی به سرپانتین و مانیتیت تبدیل می‌گردد.
ساخت و بافت گابروها
گابروها معمولا دارای بافت دانه‌ای با دانه‌های متوسط تا درشت و نیم شکل‌دار هستند. بافت پگماتیتی خیلی بندرت در این سنگها دیده می‌شود. بافت پورفیری کمیاب است ولی بافت گنیسی و نوار ممکن است دیده شود. هم پلاژیوکلازها و هم الیوین‌های این سنگها ممکن است کم و بیش بصورت موازی باهم قرار گرفته باشند. یکی دیگر از بافت‌های معمولی این سنگها بافت افی تیک است که در آن تعدادی بلور نسبتا ریز پلاژیوکلاز در داخل بلور درشت پیروکسن دیده می شود و معرف تبلور همزمان این دو کانی در سنگ است.
در این سنگها بافت اربیکولار نیز گاهی دیده شده است. در برخی از توده‌های نفوذی گابرو بافت و درشتی دانه‌ها و ترکیب سنگ ممکن است از یک نقطه به نقطه دیگر تغییر فاحشی داشته باشد. در گابروها معمولا آلبیت منیتیت شکل‌دار و پیروکسن و الیوین و پلاژیوکلازها نیمه شکل‌دار می‌باشد و اگر کوارتز وارتوز وجود داشته باشد فضای باقیمانده بین سایر دانه‌ها را پر می‌کند. ساخت کرونا یا تاجی یا نوارهای حاصله در نتیجه فعل و انفعال شیمیایی ماگمایی باقی مانده روی
بلور در این دسته از سنگها بخصوص دور الیوینها و منیتیت‌ها و پیروکسن‌ها مخصوصا وقتی در همبری پلاژیوکلازها قرار گرفته باشد خیلی زیاد دیده می‌شود.
محل تشکیل گابروها
گابرو ونوریت معمولا در حاشیه باتولیتها و بصورت توده‌های نفوذی که در اولین مراحل باتولیت‌های مرکب بوجود می‌آید و همچنین بصورت توده‌های نفوذی مستقل که ممکن است مطبق نیز باشد. همچنین ممکن است به صورت طبقاتی در بین توده‌های مطبق پریدوتیتی دیده شوند.
تروکتولیت‌ها همراه با پریدوتیت‌ها ظاهر می‌شوند. انورتوزیت‌ها نیز ممکن است بصورت توده‌های نفوذی بزرگ که اکثرا در پرکامبرین تشکیل شده است و پلاژیوکلاز آنها لابرادوریت یا آندزین است. و یا بصورت توده‌هایی در لوپولیت‌های پریدوتیتی که پلاژیوکلاز آنها از نوع بیتونیت است و به صورت توده‌های محدودی که در اثر عمل سگوگالیون در سنگهای گابرویی بوجود می‌آیند.
مباحث مرتبط با عنوان
