ریشه لغوی
جیمز جویس (1942_1882) ، نویسنده ایرلندی ، اولین کسی بود که در رمان «
بیداری فینهگانها» از کلمه کوارک استفاده کرد. عبارت «
سه کوارک برای ماسترمارک» در این رمان وجود دارد، اما کاشف کوارکها ،
مورای ژل مان ، هنگام انتخاب این اسم از این موضوع بیاطلاع بود.
مدت زیادی تصور میشد که
پروتونها و
نوترونها ،
ذارت بنیادی هستند و بنابراین گمان میرفت مثل
الکترون دیگر قابل تقسیم نبوده و دارای یک ساختار داخلی نباشند. امروزه میدانیم که نوکلئونها یا به عبارت دیگر ، پروتونها و نوترونها خود از ذرات کوچکتری ساخته شدهاند که کوارک نامیده میشوند. تا به حال 6 نوع
کوارک متقارن شناسایی شدهاند. با این همه فقط دو نوع از آنها در تشکیل مواد پایدار معمولی نقش مهمی دارند.
انواع کوارک
از 6 نوع کوارک متقارن بررسی شده، دو نوعی که در تشکیل مواد پایدار معمولی نقش عمدهای دارند، عبارتند از: کوارک U و کوارک D U علامت اختصاری برای بالا Up و D علامت اختصاری برای پایین Down میباشد)
اگر
بار الکتریکی یک الکترون را منفی یک (1- =بار الکترون) فرض کنیم، کوارک U دارای بارالکتریکی 3/2 و کوارکD دارای بار الکتریکی 3/1- است. پروتون که دارای بار مثبت است از 2 کوارک U و 1 کوارک D تشکیل شده است. از این طریق است که بار آن حاصل میشود:
1+ =3/1-3/2 +3/2
برعکس ، یک
نوترون دارای 2 کوارک D و 1 کوارک U بوده و بار آن برابر است با:
0=3/2+3/1-3/1-
اگر رابطهها و نسبتها در اتمها که در مقایسه با کوارکها بزرگ هستند، مهم و چشمگیر است، این روابط در کوارکهای کوچک مسلما مهمتر هستند. مثلا کوارکها ، هیچگاه به تنهایی نقشی را به عهده ندارند، بلکه همیشه در گروههای 2 و 3 تایی هستند. ذراتی که از دو کوارک تشکیل میشوند،
مزون نام دارند. ذراتی که از سه کوارک تشکیل میشوند،
باریون نامیده میشوند.
کوارکها در کنار بار الکتریکیای که دارند، خاصیت مرموزی را دارا میباشند که رنگ خوانده میشوند. کوارکها از این جهت به قرمز و سبز و آبی طبقهبندی میشوند. البته از این طبقهبندی نباید
رنگهای حقیقی را تصور کرد. بلکه منظور نوع بار الکتریکی آنهاست. بنابراین ذرات آزاد معلق در طبیعت باید همیشه دارای رنگ خنثی و به عبارت دیگر سفید باشند. این نتیجه به شرح زیر حاصل میشود:
- یک کوارک قرمز ، یک کوارک سبز و یک کوارک آبی ، یک گروه سهتایی ، مثلا یک پروتون ، را میسازند.
- همانطور که ترکیب رنگهای رنگین کمان رنگ سفید را بوجود میآورد. از ترکیب رنگهای سهگانه کوارک نیز ، سفید بدست میآید. به این ترتیب ، یک ذره سفید مجاز و پایدار تشکیل میشود.
- امکان دیگر این است که یک کوارک قرمز با یک ضد کوارک که رنگ قرمز دارد یک زوج بسازند. قرمز و ضد قرمز همدیگر را خنثی کرده، رنگ خنثی را به وجود میآورند. به هر حال ، چون گروههای دوتایی (مزونها) از ماده و ضدماده ایجاد شدهاند، خیلی سریع فرو میپاشند. به این جهت مزونها پایدار نیستند.
مباحث مرتبط با عنوان