مقدمه
مدت زیادی اینطور تصور می شد که
پروتونها و
نوترونها ذرات بنیادی هستند و بنابراین گمان میرفت مثل تقسیم الکترون دیگرقابل تقسیم نبوده و دارای یک ساختار داخلی نیستند. امروزه میدانیم که نوکلئونها یا به عبارت دیگر پروتونها و نوترونها خود از ذرات کوچکتری ساخته شدهاند که کوارک نامیده میشوند. تا به حال 6نوع کوارک متفاوت شناسایی شدهاند با این همه فقط دو نوع آنها در تشکیل مواد پایدار معمولی نقش مهمی دارند که عبارت از کوارک u و کوارک D هستند، U علامت اختصاری برای بالا (UP) و D علامت اختصاری برای پایین (down) میباشد .
اگر بار اکتریکی یک الکترون را منفی 1 فرض کنیم (1- = الکترون) کوارک u دارای بار الکتریکی 3/2+ و کوارک d داری بار 3/1- میباشد. پروتون که دارای بار مثبت است از 2 کوارک u و یک کوارک d تشکیل شده است از این طریق است که بار آن حاصل می شود: 1+=3/2+3/2+3/1- ، برعکس یک نوترون دارای 2کوارک D و یک کوارک U بوده و با ر آن برابر است با 1- = 3 /2 + 3/1 - 3/1-.
ویژگی کوارکها
اگر روابط و نسبتها در اتمها که در مقایسه با کوارکها بزرگ هستند مهم و چشمگیر است، این روابط در کوارکهای کوچک مسلماً مهمتر هستند. مثلا کوارکها هیچگاه به تنهایی نقشی را به عهده ندارند بلکه همیشه در گروههای 2 و 3 تایی هستند ذراتی که از 2کوارک تشکیل میشوند
مزون نام دارند. ذراتی را که از 3 کوارک دارند
باریون مینامند. کوارکها در کنار بار الکتریی که دارند خاصیت مرموز دیگری نیز دارا میباشند که
رنگ خوانده میشود. کوراکها از این جهت به قرمز ، سبز و آبی طبقه بندی میشود، البته از این طبقه بندی باید رنگهای حقیقی را تصور کرد بلکه منظور نوع
بار الکتریکی آنهاست. بنابراین ذرات آزاد معلق در طبیعت باید همیشه دارای رنگ خنثی و به عبارت دیگر سفید باشند.
ترکیبات رنگی کوارکها
یک کوارک قرمز یک کوارک سبز و یک کوارک آبی یک گروه سه تایی مثلا یک پروتون میسازد. همانطور که ترکیب رنگهای رنگین کمان رنگ سفید را بوجود میآورد، ازترکیب رنگهای سه گانه کوارک نیز سفید بدست میآید. به این ترتیب یک ذره سفید مجاز و پایدار تشکیل میشود. امکان دیگر این است که یک کوارک قرمز با یک ضد کوارک که رنگ ضد قرمز دارد یک زوج بسازند، قرمز و ضد قرمز همدیگر را خنثی کرده ، رنگی خنثی را بوجود میآورند. به هرحال چون این گروههای دوتایی (مزونها) از ماده و
ضد ماده ایجاد شدهاند، خیلی سریع فرو میپاشند، به این جهت مزونها پایدار نیستند.
آیا کوارکها را میتوان مشاهده کرد؟
روشن است که کوارکها را نمیتوان مشاهده کرد، بلکه میشود وجود آنها را مثل هسته اتمها از طریق آزمایشهای فراوان پیچیده اثبات نمود، برای این کار مثل آنچه که
رادرفورد 75 سال پیش برای شناسایی
هسته اتم انچام داد عمل میشود و پروتونها یا الکترونهای بسیار پر شتاب مورد اصابت قرار میگیرند. بیشتر الکترونها در این آزمایش به ندرت تغییر مسیر میدهند، ولی تعدادی از آنها کاملا از مدار خود خارج میشوند درست مثل اینکه به گلولههای سخت و کوچکی در داخل پروتونها برخورد کنند. این گلولههای بسیار کوچک همان کوارکها هستند که در جستجویشان بودهایم یک بررسی دقیق نشان داده که پروتون در مجموع از سه سنگ بنای اولیه این چنین تشکیل شده است.
نتیجه
کوارکها هیچگاه در طبیعت به عنوان ذرات مستقل و آزاد وجود ندارند. ایجاد ذرات متشکل از 2 کوارک یا به عبارت دیگر (مزونها) ، البته ممکن است، ولی این ذرات پایدار نیستند. برعکس گروههای سه تایی یا به زبان دیگر پروتونها و نوترونها ساختارهایی بسیار پایدار هستند. انسان کره زمین و در واقع
کهکشان راه شیری عملاً از 3 سنگ بنای اولیه ایجاد شدهاند که عبارت ازکوارکهای U ، کوارکهای D و الکترونها میباشند. کوارکها ، نوکلئونها را میسازند و آنها به یکدیگر متصل شده هسته اتمها را بوجود میآروند.
هستهها و الکترونها دراتحاد با یکدیگر اتمها را ایجاد میکنند و اتمها نیز با پیوستن به یکدیگر مولکولهای کوچک و بزرگ از قبیل مولکولهای آب یا سفیده تخم مرغ را میسازد. میلیاردها مولکول سلولهای بدن ما را بوجود میآورند و هر انسان در بدن خود میلیاردها سلول دارد، اما با تمام تفاوتهایی که انسانها ، جانوران ، گیاهان ،
سیارهها و یا
ستارگان با یکدیگر دارند باز هم تمام آنها فقط از 3 ذره زیر بنایی ساخته شدهاند که عبارتند از کوراکهای U ، کوارکهای D و الکترونها.
مباحث مرتبط با عنوان