نگاه اجمالی

فرآیند یادگیری بدون تمرکز حواس و توجه لازم ، نمی‌تواند انجام پذیرد. در برنامه‌های آموزشی جلب توجه کودکان و دانش آموزان ، قبل و حین آموزش از مهمترین وظایف مسئولیتهای مریبان است. بسیاری از دانش آموزان علی‌رغم این که از ظرفیت هوشی متوسط یا بالاتر برخوردارند، صرفا به لحاظ این که دامنه توجه آنها فوق‌العاده اندک است، قادر نیستند به گونه‌ای که انتظار می‌رود توفیقات چندانی در یادگیری مطالب و پیشرفت تحصیلی داشته باشند.

در واقع ، "اختلال در توجه" امروزه از شایع‌ترین اختلالات رفتاری در بین دانش آموزان به ویژه در سنین دبستان محسوب می‌شود. همواره بسیاری از والدین دانش آموزان و معلمان مدارس احساس نگرانی خود را از کم توجهی یا بی‌توجهی بعضی از کودکان اعلام داشته، طالب مشاوره ، راهنمایی و کمک هستند.

پدیده کم توجهی یا اختلال کمبود توجه چیست؟

پدیده کم توجهی یا اختلال کمبود توجه ، توصیف وضعیت کودکانی است که عمدتا بدون دلیل خاصی بی‌توجهی ، زود برانگیختگی و در بسیاری از مواقع نسبت به سن تقویمی و عقلیشان بیش فعالی از خود نشان می‌دهند. اگر چه اختلال کمبود توجه عمدتا با رفتار زیاده فعالی یا بیش فعالی همراه است، اما این نقیصه می‌تواند همراه با رفتار نابهنجار بیش فعالی و یا بدون آن ، مورد تشخیص واقع گردد.

ویژگی‌های کودکان و دانش آموزان مبتلا به اختلال کمبود توجه

بی‌توجهی

عدم توجه حداقل در سه مورد از موارد زیر در رفتار کودک یا دانش آموز مبتلا قابل مشاهده است:

1. در اغلب مواقع در تمام کردن کارهایی که خود شروع نموده است، به شکست و ناکامی مواجه است.
   
   
2. غالبا به نظر می‌رسد که به موضوع مورد نظر گوش نمی‌دهند.
   
   
3. همواره به آسانی آشفته و دچار حواس پرتی می‌شود.
   
   
4. در تمرکز حواس روی تکالیف مدرسه و یا کارهایی که نیاز به توجه جدی دارد، با مشکل مواجه است.
   
   
5. در انجام فعالیتهای مربوط به بازی نیز با مشکل روبه‌رو می‌شود.

برانگیختگی سریع

در کودکی که دچار اختلال کمبود توجه است، حداقل سه مورد از موارد زیر قابل ملاحظه است:

1. اغلب قبل از فکر کردن کاری را شروع می‌کند.
   
   
2. بطور افراطی از یک فعالیت به فعالیت دیگری می‌پردازد.
   
   
3. بدون آن که از نظر شناختی اختلالی داشته باشد، در نظم دادن به کار با مشکل مواجه است.
   
   
4. نیاز به نظارت و سرپرستی مداوم دارد.
   
   
5. کرارا در کلاس فریاد می‌زند.
   
   
6. تحمل رعایت نوبت در بازیها و فعالیتهای گروهی ندارد.

بیش فعالی

اختلال کمبود توجه می‌تواند همراه با بیش فعالی و یا بدون آن مورد تشخیص واقع شود. کودک مبتلا لااقل دو ویژگی از ویژگی‌های زیر را دارا خواهد بود:

1. مرتب این طرف و آن طرف دویده، از روی چیزهای مختلف بالا می‌رود.
   
   
2. نمی‌تواند آرام و ساکت بنشیند، مرتبا وول خورده ، بی قراری و ناآرامی از خود نشان می‌دهد.
   
   
3. قادر نیست برای مدتی در جای ثابت بنشیند.
   
   
4. به هنگام خواب نیز مرتب به این طرف و آن طرف می‌چرخد.
   
   
5. همیشه در حال حرکت و انجام کاری است و قرار ندارد، گویا به وسیله موتوری حرکت داده می‌شود.

ویژگی‌های دیگر

• شروع قبل از هفت سالگی : شروع اختلال کمبود توجه در بین کودکان عمدتا قبل از سن 7 سالگی قابل مشاهده است.
  
  
• طول مدت : طول مدت یا تداوم این اختلال حداقل 6 ماه است.
  
  
• اختلال کمبود توجه : به دلیل اسکیزوفرنی ، اختلال عاطفی و یا عقب ماندگی ذهنی شدید و عمیق نیست.

علل احتمالی اختلال کمبود توجه

پژوهشهای انجام یافته حاکی از آن است که احتمالا عواملی نظیر عامل ژنتیکی ، شرایط قبل از تولد (دوران بارداری) و یا شرایط خاص زیستی (بدنی) فردی می‌تواند موجب اختلال کمبود توجه شود.

درمان

با توجه به ماهیت و چگونگی علل احتمالی این اختلال ، در حال حاضر ، درمان پزشکی (دارویی) علی‌رغم عوارض سو ناشی از آن و انتقاداتی که به آن وارد است، یکی از متداول‌ترین شیوه‌های پاسخ به مشکلات کودکان مبتلا به کمبود توجه محسوب می‌شود. داروهایی نظیر دکدرین ، ریتالین و سیلرت عمدتا از سوی روانپزشکان ، در درمان اختلال کمبود توجه تجویز می‌شود.

مباحث مرتبط با عنوان

• اختلال در توجه
• اختلال عاطفی
• اسکیزوفرنی
• بی‌توجهی
• بیش فعالی
• رفتار
• روان شناسی کودک
• عقب ماندگی ذهنی
• یادگیری