پرسشنامه یکی از شیوه‌هایی است که در کار تحقق رواج فراوان دارد و در
جامعه شناسی بیش از هر تکنیک دیگر از آن استفاده می‌شود. پرسشنامه بصورت مختلف زیر مورد استفاده قرار می‌گیرد:
- تکمیل پرسشنامه توام با مصاحبه
در این شیوه با پاسخگو خود پرسشنامه را در دست گرفته و سئوالات را به ترتیب طرح نموده و جواب آنها را پس از دریافت از پاسخگو در پرسشنامه می‌نویسد.
معمولا این نوع استفاده از پرسشنامه در جوامع یا محافلی اعمال می‌گردد که سطح سواد و آگاهیهای عمومی نسبتاً پایین بوده و پاسخگویان شخصاً قادر به خواندن سئوالات و یا درک مفهوم آنها نیستند. در مواردی هم جواب به یک سئوال معین مثلاً مقدار در آمد سالیانه یک کشاورز و یا مقدار مصرف ماهانه یا سالانه قند و شکر یا سیگار مورد استفاده و یا حتی محاسبه مقدار زمین زیر کشت یک
خانوار روستایی در مناطقی که واحدها و مقیاسات رسمی هنوز در روستاها عمومیت نیافته است ,برای یک فرد
روستایی بسیار مشکل بوده بطوریکه به تنهایی می‌تواند از عهده به چنین سئوالاتی بر آید .بنابراین کاربرد چنین شیوه‌ای که در عین حال می‌توان آنرا نوعی
مصاحبه نیز دانست از رایج ترین شیوه‌های استفاده شده است .
- تکمیل پرسشنامه بدون مصاحبه
در این شیوه پرسشنامه را پاسخگو خود شخصاً تکمیل می‌کند و پرسشگر تنها بکار تکمیل پرسشنامه نظارت می‌نماید. این شیوه را معمولاً در مواردی بکار می‌برند که پاسخگویان از اقشار تحصیلکرده و برخوردار از حد متوسطی از آگاهیهای
اجتماعی باشند. پرسشگر پرسشنامه را بین آنها توزیع نموده و تنها در مواردی که لازم است ابهامات احتمالی ایجاد شده برای پاسخگویان را بر طرف می‌سازد. معمولاً در این شیوه قبل از طرح با تهیه و تکمیل پرسشنامه و تحقیق مورد نظر شرح داده و پاسخگو را مطمئن می‌نماید که طراح سئوالات در ارتباط با یک بررسی علیم بوده و هدفهای دیگری را تعقیب نمی‌کند. البته برای جلب اعتماد بیشتر پاسخگویان و زدودن سوظن با ابهامات احتمالی از اذهان آنان بهتر است که پرسشنامه بدون نام تهیه گردید و در صفحه اول پرسشنامه نیز اصطلاح بدون نام مشخصاً قید گردد.
در مواردیکه امکان این هست که پاسخگویان را در سالن یا اطاق معینی گرد آوریم و پرسشنامه رابین آنها توزیع کنیم و سپس شرحی کوتاه نیز در ارتباط با اهداف خود از تکمیل پرسشنامه و انجام تحقیق دهیم , کار توجیه پاسخگویان آسانتر انجام گرفته و توزیع و تکمیل و جمع آوری پرسشنامه نیز راحت تر انجام می‌گیرد.
- ارسال پرسشنامه بوسیله پست
در مواردی هم پرسشنامه را بوسیله
پست برای افراد جامعه مورد مطالعه ارسال می‌دارند . معمولاً موسسات سنجش افکار وابسته به دستگاههای دولتی یا
سازمانهای خصوصی , از این شیوه
سود می‌جویند اما کار پرسشنامه پستی در تمام جوامع و محافل امکان پذیر نیست زیرا در غالب موارد به آسانی جواب نمی‌گیرد . معمولاً این نوع پرسشنامه با سئوالات کمتری ارائه می‌شود و محقق بایستی سعی نماد تا کوچکترین ابهامی در سئوالات برای پاسخگو ایجاد نشود.
محقق مقدمه کوتاهی بر چنین پرسشنامه‌ای که اهداف وی را روشن می‌کند اضافه نموده و همراه با پاکتی که آدرس
موسسه تحقیقاتی یا محقق بر روی آن قید گردیده و تمبر پستی نیز به آن الصاق شده است برای پاسخگویان ارسال می‌کند . همانطور که اشاره نمودیم استفاده از پرسشنامه پستی – واردی موفقیت آمیز خواهد بود که پاسخگویان با پرسشنامه و تحقیق آشنایی داشته و از سطح سواد و آگاهی نسبتاً بالایی نیز برخوردار باشند.
همچنین ببینید :
