تئوری آزمایش

می‌دانید که ویتامین C برای سلامتی لازم است. بدن شما این ویتامین را تامین نمی‌کند، بنابراین باید آن را از طریق قرص‌های ویتامین یا مواد غذایی تامین کنید. در این آزمایش ، از روش تیتراسیون برای تعیین میزان ویتامین C موجود در مواد غذایی و یا قرص‌های ویتامین استفاده می‌کنید.

هدف آزمایش

تعیین مقدار ید لازم برای واکنش با یک محلول استاندارد از ویتامین C که مقدار آن با دقت اندازه گیری شده است.

مواد لازم

• صد میلی گرم قرص اسید آسکوربیک (ویتامین C)
• کاغذ مومی
• 125cc آب مقطر
• چسب کاغذی
• محلول نشاسته
• تنتورید
• یک قطره چکان
• چکش
• یک شیشه یک لیتری
• قلم علامت گذاری
• یک قاشق مربا خوری (5 میلی لیتری)
• یک صفحه کاغذ سفید

شرح آزمایش

1. یکی محلول استاندارد ویتامین C را طبق دستور زیر تهیه کنید:
   
   
   1. قرص ویتامین C را خرد کنید (قرص را بین دو قطعه کاغذ مومی قرار دهید و با چکش خرد کنید).
   2. 125 میلی لیتر آب مقطر را در شیشه آب اضافه کنید.
   3. پودر ویتامین C را به شیشه آب اضافه کنید.
   4. مخلوط پودر و آب را کاملا به هم بزنید.
      
      
2. محلول ویتامین C حاصل را به چهار قسمت مساوی تقسیم کنید و چهار شیشه غذای بچه بریزید.
3. حروف D , C , B , A را روی چهار قطعه چسب کاغذی بنویسید و هر کدام را روی یک شیشه بچسبانید.
4. به هر کدام از شیشه‌ها یک قاشق محلول نشاسته اضافه کنید.
5. شیشه A را روی کاغذ سفید بگذارید.
6. قطره چکان را از تنتورید پُر کنید. به آهستگی محتویات قطره چکان را به ظرف A اضافه کنید. تعداد قطرات را بشمارید. پس از اضافه کردن هر پنج قطره ، ظرف A را تکان دهید. تا زمانی که داخل ظرف به رنگ آبی تیره باقی بماند، اضافه کردن ید را ادامه دهید.
7. تعداد قطره‌هایی را که استفاده کرده‌اید تا رنگ محلول به این آبی تیره بر گردد، یادداشت کنید.
8. تعداد قطره‌هایی را که برای هر شیشه بدست آورده‌اید، باهم جمع کنید و بر چهار تقسیم کنید تا میانگین قطره‌های لازم برای واکنش با 25 میلی گرم از ویتامین C در هر شیشه بدست آید.

ساختمان ویتامین C

نتیجه آزمایش

محلول ویتامین C و نشاسته در مقابل افزودن قطرات اولیه یُد چنان تغییری نشان نمی‌دهد. ولی افزودن مقدار بیشتر باعث ایجاد رنگ آبی تیره در محلول می‌شود. در ضمن توجه کنید که تعداد قطره‌های یدی که مصرف می‌کنید، بستگی به اندازه قطره چکان دارد.

علت

تیتراسیون ، فرآیند ترکیب مقدار معینی از یک محلول با غلظت معین با مقدار معینی از محلول دیگر با غلظت نامعین است. تنتورید مخلوطی از عنصر ید (I₂) و الکل اتیلیک (C₂H₅OH) است. ترکیب شیمیایی عنصر یُد و ویتامین C (اسید اسکوربیک) را به ماده‌ای دیگر به نام دی‌هیدرو اسکوربیک اسید تبدیل می‌کند. این ماده خاصیت ویتامین‌ها را ندارد. عنصر یُد نیز به یک ذره باردار به نام یُدید (^-I) تبدیل می‌شود.

عنصر ید با نشاسته واکنش می‌دهد و رنگ آبی تیره‌ای ایجاد می‌کند، حال آنکه مخلوط کردن یُد باردار با نشاسته باعث ایجاد رنگ آبی نمی‌شود. هنگامی که نشاسته ، ویتامین C با عنصر یُدی با یکدیگر مخلوط می‌شوند، یُد تمایل بیشتری دارد که جذب مولکولهای ویتامین C شود و تا زمانی که تمام ویتامین C با عنصر یُد واکنش نکرده است، نشاسته همچنان بدون تغییر در محلول باقی می‌ماند و پس از آنکه آخرین مولکول ویتامین C با یُد واکنش کرد، آنگاه ، مولکولهای نشاسته با یُد باقیمانده واکنش می‌کند و باعث ایجاد مولکولهایی پیچیده با رنگ آبی تیره می‌شود.

نویسنده: خانم فیروزه نجفی

منبع

فعالیتهای لذت بخش شیمی ؛ ترجمه : طاهره رستگار ؛ انتشارات مدرسه- پاییز 1380