هیستامین ترکیبی آلرژیزا است که تحت تاثیر یک آنتی ژن (آلرژن) از بعضی گلبولهایسفید مانند ماستوسیتها و بازوفیلها ترشح میشود و موجب یکسری از واکنشهای آلرژیک در بدن میشود. آنتی هیستامینها ترکیبات دارویی هستند که برای کنترل حساسیتها بر علیه هیستامین تجویز میشوند. |
دید کلی
بعضی افراد دارای تمایل آلرژیک هستند و آلرژیهای آنها (
atopic) نامیده میشوند زیرا براثر جوابهای غیرمعمول
دستگاه ایمنی بدن بوجود میآیند. تمایل آلرژیک بطور ژنتیکی از والدین به کودک منتقل میشود و مشخصه آن وجود مقادیر زیاد آنتی کورهای
ایمونوگلوبولین E میباشد. یک مشخصه ویژه
آنتی کورهای ایمونوگلوبولین E تمایل شدید آنها برای چسبیدن به ماستوسیتها و بازوفیلها است. هر یک از این سلولها میتوانند نیم میلیون مولکول از آنتی کورهای ایمونوگلوبولین E را بهخود جذب کنند. هنگامی که یک ماده آلرژن که دارای محلهای گیرنده متعددی میباشد با چندین آنتیکور چسبیده به گلوبولهای سفید ترکیب میشود. این امر یک تغییر فوری در
غشای سلول بوجود میآورد.
تعداد زیادی از ماستوسیتها و بازوفیلها پاره میشوند عدهای دیگر گرانولهای خود را بدون پاره شدن آزاد میکنند و نیز مواد اضافی دیگری که قبلا در گرانولها تشکیل نشده بودند را ترشح میکنند. بعضی از موادی که بلافاصله آزاد میشوند یا اندکی بعد از آن ترشح میشوند عبارتند از: هیستامین ، ماده شیمیو تاکسیک ائوزینوفیلی ، پروتئازها ، ماده شیمیو تاکسیک نوتروفیلی ،
هپارین و فاکتورهای فعال کننده پلاکتها. این مواد موجب بروز پدیدههایی از قبیل اتساع رگهای خونی موضعی ، افزایش نفوذ پذیری
مویرگها و
انقباض عضلات صاف و ... میشوند. جواب بافتهای مختلف بر حسب واکنش آنتی کور _ آلرژن متفاوت خواهد بود.
چگونگی ساخت و تجزیه هیستامین
هیستامین از دکربوکسیلاسیون
اسید آمینه هیستیدین تشکیل میشود. آنزیم
هیستیدین دکربوکسیلاز این واکنش را در حضور
کو آنزیم فسفات پیریدوکسال انجام میدهد. هیستیدین از اسیدهای آمینه لازم و ضروری برای بدن است. منظور از ضروری بودن این است که این اسید آمینه در بدن تولید نمیشود و باید از طریق مواد غذایی وارد بدن شود. هیستامین بوسیله آنزیم
هیستامیناز تجزیه شده و به
ایمیدازول استالدئید تبدیل میشود و سپس بوسیله آنزیم
آلدئید اکسیداز به
اسید ایمیدازول استیک تبدیل شده و از طریق ادرار دفع میشود.
مکانیزم عمل ترشح هیستامین
پیوند آنتی کور و ماده آلرژن نفوذپذیری غشای ماستوسیتها را تغییر میدهد و به یونهای
کلسیم امکان میدهد که از محیط
برون سلولی به محیط
درون سلولی راه یابند. یونهای کلسیم که وارد سلول شدند بوسیله مکانیزم نامعلومی عمل
اگزوسیتوز را در سلول بر میانگیزند. بدین معنا که گرانولهای هیستامیندار به سطح سلول میرسند و با
غشای پلاسمایی جوش میخورند و محتویات خود را به محیط برون سلولی میریزند و هیستامین آزاد شده طی واکنشهایی باعث تولید حساسیت در
بافت یا اندام مربوطه میشود.
تاثیر هیستامین
هر گاه هیستامین به گیرندههای اختصاصی سلولهای مختلف متصل شود
التهاب موضعی ایجاد میکند. پاسخ التهابی که
بافت ریه به هیستامین میدهد ممکن است بسیار شدید باشد. گذشته از اینکه هیستامین رگهایخونی بافتهای سطحی درون مجاری تنفسی را متسع میکند ترشح مایع مخاطی را در این مجاری تحریک میکند. هیستامین سبب انقباض ماهیچههای تغییر دهنده قطر نایژهها و دیگر راههای عبور هوا نیز میشود. در نتیجه اشخاص مبتلا به
تب یونجه اغلب از آبریزی
بینی و مشکل نفس کشیدن و ... شکایت دارند. از اثرات دیگر هیستامین افزایش
ترشح معده ، اتساع
رگهای خونی اندامها ، وارد شدن آسیب به بافتها بوسیله پروتئازها و ... میباشد.
آنتی هیستامین
آنتی هیستامینها (antihistamine) موادی هستند که قادر میباشند اثرات هیستامین را از طریقی به غیر از تولید ماده مخالف آن خنثی کنند. آنتی هیستامین یعنی یکی از اجزای سازنده قرصهای ضد آلرژی برای اشغال گیرندههای روی غشای پلاسمایی سلولها با هیستامین رقابت میکند. آنتی هیستامینها پاسخهای التهابی را بر نمیانگیزند و با اشغال گیرندههای هیستامین ، اثرات آزار دهنده آن را کاهش میدهند.
فسفات هیستامین مادهای است به فرمول
c5H9N32H3PO4 که در آزمایش کار معده و کاهش حساسیت بههیستامین استفاده میشود.
واکنشهای آلرژیک
در میان انواع مختلف واکنشهای آلرژیک میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
آنافیلاکسی
هنگامی که یک
آنتی ژن اختصاصی مستقیما بهداخل
گردش خون تزریق میشود میتواند در مناطق گستردهای از بدن با بازوفیلهای خون و ماستوسیتهایی که بلافاصله درخارج رگهای خونی قرار گرفتهاند وارد واکنش شود. بنابراین یک واکنش گسترده آلرژیک در سراسر سیستم عروقی و در بافتهایی که ارتباط نزدیکی با آنها دارند بوجود میآید این حالت ، آنافیلاکسی نامیده میشود. هیستامین آزاد شده به داخل
گردش خون موجب گشادی رگها در تمام بدن و همچنین افزایش نفوذپذیری مویرگها و لذا دفع قابل ملاحظه پلاسما از گردش خون میشود. بسیاری از افرادی که دچار این واکنش میشوند، در ظرف چند دقیقه بر اثر شوک گردش خونی میمیرند.
کهیر (urticaria)
کهیر ناشی از آنتی ژنی است که وارد مناطق خاصی از
پوست شده و موجب واکنشهای شبه آنا فیلاکتیک موضعی میگردد. هیستامینی که آزاد میشود گشادی رگها را که یک قرمزی فوری در پوست تولید میکند و افزایش نفوذپذیری مویرگها را که منجر به تورم نواحی کوچکی در پوست میگردد، را باعث میشود. تجویز داروهای ضدهیستامینی به شخص قبل از قرار گرفتن در معرض آنتی ژن از ایجاد کهیر جلوگیری خواهد کرد.
تب یونجه (Hay fever)
در تب یونجه واکنشهای آلرژیک در بینی حادث میشود. هیستامین آزاد شده در جواب به آنتی ژنهای محیطی مانند
دانه گرده گلها موجب اتساع عروق موضعی و در نتیجه افزایش
فشار مویرگی میگردد. این دو اثر موجب نشت سریع مایع به داخل بافتهای بینی میشود و مخاط بینی متورم و مترشح میشود. در اینجا نیز استعمال داروهای ضد هیستامینی میتواند از این واکنش تورمی جلوگیری کند.
مباحث مرتبط با عنوان