هیات‌های موتلفه‌ اسلامی

پس از سال 1342 گرایش به مبارزة مسلحانه به مخالفان چپ تا تازه مارکسیست شده محدود نبود در دهه چهل جریان‌های مذهبی نیز به عملیات مسلحانه روی آوردند. اولین گروه «هیأت‌های موتلفه‌ اسلامی» بود. سوابق مبارزاتی برخی از اعضای موتلفه به فدائیان اسلامی می‌رسیدند. برخی دیگر نیز از آغاز نهضت امام خمینی(ره) در اوائل دهه چهل به جرگة مبارزان پیوسته بودند. این تشکل، برآیند هیأت‌های متعددی بود که به راهنمایی امام خمینی متحده شده، اندیشة سرنگونی سلطنت پهلوی و برقراری حکومت اسلامی در سر می‌پروراند. این تشکل پس از جلسات متعدد مخفی فعالیت خود را با سه رکن کمیته مرکزی، شورای روحانی و کمیته‌ نظامی آغاز کرد اعضای این گروه افرادی مانند عسگر اولادی بودند که از نظر اجتماعی در شمار اصناف بازار تهران جای داشتند. اینان با روحانیانی چون محمد حسین بهشتی، مرتضی مطهری، محمد جواد باهنر، هاشمی رفسنجانی و بویژه محی‌الدین انواری در ارتباط بودند. شهید مطهری که از مؤسسات جمعیت بود نمایندة امام و نظریه‌پرداز گروه نیز به شمار می‌آمد. کتاب انسان و سرنوشت ره آورد درسهای وی در این جمعیت است که در شناساندن صراط مستقیم اسلام و دفع شبهات در زمینه قضا و قدر تأثیر بسیار داشت.
دیدگاه موتلفه دربارة مشی مسلحانه با نظر گروههای چریکی تفاوت داشت. آنها مبارزة مسلحانه ابزاری برای حذف فیزیکی دشمن به شمار می‌آوردند نه یک استراتژی برای به وجود آوردن قیام مسلحانة مردمی اولین اقدام نظامی موتلفه که آخرین اقدام نیز شناخته شد ترور حسنعلی منصور نخست وزیر شاه در بهمن 1343 بود.
پس از این ترور، همه اعضای آن به دام ساواک افتادند. چهار تن به نامهای محمد بخارایی رضا صفار هرندی، مرتضی نیک نژاد و صادق امانی اعدام و تنی چند مانند حاج مهدی عراقی عسگراولادی و هاشم امانی به حبس ابد محکوم شدند. محی‌الدین انواری به 15 سال زندان محکوم گردید و جمعی نیز از حبس‌های سبک‌تر یا آزادی بهره بردند. در سالهای پس از تبعید امام خمینی هیاتهای موتلفه در تداوم مبارزه و گسترش پیامهای امام نقشی مهم داشتند و پیوند دهندة قم، تهران و شهرستانها شمرده می‌شدند.