دید کلی

یکی از مهمترین کمیتهای مشخصه مواد رادیواکتیو ، نیم عمر آنها می‌باشد؛ یعنی مدت ‏زمانی که در طی آن ، نصف ماده اولیه تجزیه می‌شود. تحقیقات انجام شده نشان ‏می‌دهد که از 1000000 اتم پلوتونیوم 218 موجود در یک نمونه تازه تهیه شده ماده ‏رادیواکتیو ، پس از 20 دقیقه فقط حدود 10000 اتم پلوتونیوم باقی می‌ماند و بقیه به ‏اتم‌های سرب 214 و محصولات نوزاد آن مبدل می‌شوند.

پس از تهیه نمونه خالصی از ‏Po‏²¹⁸ ، برای آنکه 50% اتمهای موجود در آن تباهی پیدا ‏کنند، فقط 3 دقیقه زمان لازم است. در مورد رادیوم ( ‏‎Ra 226‏ ) ، 1620 سال طول ‏می‌کشد، برای آنکه نیمی از اتمهای رادیوم در یک نمونه تازه تهیه شده آن به اتمهای ‏رادون تبدیل ‌شوند.

سرعت تباهی

دو مثال بالا نمایانگر این واقعیت تجربی است که نمونه‌های عناصر رادیو اکتیو ، از لحاظ ‏سرعت تباهی باهم تفاوت بسیار دارند. اگر سرعتهای متفاوت حاصل از میانگینهای ‏رادیواکتیوی را در نظر بگیریم، هرگز نمی‌توانیم بگوییم که چه وقت دچار تباهی خواهند ‏شد. بعضی از آنها ممکن است به محض تولید شدن دچار تباهی شوند و بعضی ‏دیگر ممکن است هرگز تباه نشوند.

تجزیه رادیواکتیو

بطور تجربی ، معلوم شده است که برای گروه بزرگی از اتمهای یک نوع ماده ‏رادیواکتیو ، کسری از این اتمها که در هر ثانیه دچار تباهی می‌شوند، تعییرناپذیر است و ‏همیشه برای گروه بزرگی از اتمهای آن نوع ماده رادیواکتیو ، یکسان است. این کسر ‏تقریبا بطور کمی مستقل از تمام شرایط فیزیکی و شیمیایی ، مثلا دما ، فشار و ‏شکل ترکیب شیمیایی است.

این خواص برجسته رادیواکتیویته ، قابل توجه است، زیرا پایه‌ای برای فهم ‏رادیواکتیویته است. مثلا فرض کنید که 1000/1 اتمهای یک نمونه خالص تازه تهیه شده ‏در طول یک ثانیه تباهیده شوند. در این صورت انتظار خواهیم داشت که 1000/1 اتمهای ‏باقیمانده در یک ثانیه بعد دچار تباهی شوند. به این ترتیب 1000/1 اتمهای باقیمانده ‏پس از ده ثانیه نیز در طول ثانیه یازدهم تباهیده می‌شوند و همین طور تا آخر.

نیم عمر چیست؟

• واقع امر این است که در طول هر ثانیه متوالی از زمان ، 1000/1 اتمهای باقیمانده در آغاز ‏آن ثانیه دچار تباهی می‌شود. این عمل دست‌کم تا آنجا ادامه دارد که تعداد اتمهای ‏باقیمانده به قدری کوچک شوند که پیشگویی‌های ما بسیار نامطمئن باشد. چون کسری از ‏اتمها که در هر ثانیه نابود می‌شود، برای هر عنصر ثابت است.
  
  
• عده اتمهایی که در واحد زمان دچار تباهی می‌شوند، به نسبت کاهش عده اتمهایی ‏که هنوز تغییر نیافته‌اند، تقلیل می‌یابد.
  
  
• برای اورانیوم 238 که مادر سری اورانیوم است، ‏‏نیم عمر ، 4.5 بیلیون سال است. این بدان معنی است که پس از ‏‎ ‎‎4.5x10⁹ ‎سال ، نصف اتمهای اورانیوم 238 دچار تباهی می‌شوند.
  
  
• برای ‏پلونیوم 214 ، نیم عمر از مرتبه ‏‎10^-4‎‏ ثانیه است. یعنی فقط در 10000/1 ‏ثانیه ، نصف یک نمونه اصلی از اتمهای ‏‎²¹⁴Po‏ دچار تباهی می‌شوند.
  
  
• هرگاه نمونه‌های خالصی شامل عده اتمهای برابر از هر یک از آنها موجود باشد، ‏فعالیت اولیه (اتمهایی که در ثانیه دچار تباهی می‌شوند) پولوتونیم 214 بسیار قوی و ‏فعالیت اولیه اورانیوم 238 بسیار ضعیف خواهد بود. لیکن اگر حتی یک دقیقه بگذرد، ‏پولوتونیم کلا نابود می‌شود و بنابراین ، عده اتمهای باقیمانده آن به قدری کم می‌شود ‏که در این حالت فعالیت پولوتونیم کمتر از فعالیت اورانیوم خواهد بود.

محاسبه نیم عمر

شاید مدتها پیش عناصری رادیواکتیو به مقدار زیاد وجود داشتند و چنان به سرعت نابود شده‌اند که امروز هیچ اثر قابل اندازه‌گیری از آن به جا نمانده است. از طرف دیگر ‏بسیاری از عناصر رادیو اکتیو چنان به‌کندی نابود می‌شوند که در حین هر بار آزمایش ‏عادی ، سرعتهای شمارش که تباهی را نشان می‌دهد، به نظر ثابت می‌ماند.‏ برای هر عنصر با نیم عمر ‏T½‎‏ ، صرف نظر از کهنگی نمونه ، پس از گذشت فاصله ‏زمانی ‏T½‎‏ بازهم نصف اتمهای آن باقی خواهد ماند.

بنابراین ، نیم عمر را نباید به عنوان ‏علامت اختصاری برای "نصف یک عمر" تصور کرد. اگر نصف اتمهای اصلی پس از زمان ‏T½‎‏ بدون تغییر باقی بماند، پس از دو فاصله زمانی نیم عمر متوالی ‏T½‎‏ ، یک چهارم ‏‏(‏‎½‎‏×‏‎ ½‎‏) ، و پس از ‏T ½‎‏3 ، یک هشتم اتمها و همچنین تا آخر باقی خواهد ماند.‏

مباحث مرتبط با عنوان

• اورانیوم
• پلوتونیوم
• رادیواکتیویته
• رادیوم
• زوال رادیو اکتیو
• سرعت تباهی
• عناصر رادیو اکتیو
• مواد رادیو اکتیو