استان اصفهان بر پایهی پژوهشهای باستانشناختی و کاوشهای علمی که در نقاط گوناگون آن ، از جمله
تپههای سیلک ، در 4 کیلومتری باختر شهر
کاشان انجام شده است ، یکی از نخستین مراکز فرهنگی و محل زیست انسان پیش از تاریخ است .
پیش از ورود
آریاها به این منطقه ، از هزارهی پنجم پیش از
میلاد مسیح ، مردمی غیر آریایی در استان اصفهان میزیستهاند و بیگمان بعدها در ساختار اجتماعی ، فرهنگی و حتی ترکیب نژادی
مهاجران آریایی تاثیر زیادی داشتهاند .
ورود آریاها ، که تیرهای از مردم
سفیدپوست هند و اروپایی هستند ، به
فلات ایرانی ، از نیمهی هزارهی دوم پیش از میلاد مسیح آغاز گردیده و در نواحی گوناگون میهن جدید خود ، دست به پراکنش و گسترش زدهاند .
نژاد ایرانی
بیشتر مردم این تیره
مسلمان میباشند و شماری
زرتشتی نیز در میانشان زندگی میکنند . نیاکان آنان آرایینژاد بودهاند ، که در گذشتههای دور از دامنهی کوهستان
قفقاز عبور کرده به سوی
ایران و
هندوستان ، از جمله استان اصفهان سرازیر شدهاند .
بعضی از پژوهشگران بر این باورند که نسبت این تیره به
منوچهر ، پادشاه
پیشدادی ایران میرسد و فرهنگ این مردم ، بین سدههای 8 و 14 پ . م ، پیدا و گسترش یافته است .
با این حال بایستی گفت که این تیره در گذر زمان با مردمانی ، چون
عرب ،
ترک ،
مغول ، ... آمیزش کرده و نژاد خالصی ندارند ، ولی ایرانیانی که به آیین زرتشت ماندهاند ، از این آمیختگی به دور بودهاند .
شماری خانوار از نژاد ایرانیان پیشین ، در
داران و پیرامون آن سکونت دارند . مردم این تیره بیشتر آداب و رسوم زرتشتیان را نگاهداشتهاند ، حتی پارهای از واژگان آنان ، همانند واژگان پیشین
فارسی دری است .
گروهی نیز در روستای مشهد کاوه ، جمالو ، اورگان و بردشاه زندگی میکنند و خود را اولاد
کاوه آهنگر میدانند . آرامگاهی هم در روستای مشهد کاوه ، در جنوب داران برپاست ، که مردم محل ، آن را آرامگاه کاوهی آهنگر میپندارند .
دژ خرابهای ، در نزدیکی آبادی جمالو به نام
مزدکیان وجود دارد ، که مردم ، این محل را زادگاه
مزدک ، همدورهی
قباد ، پدر
انوشیروان و بنیانگذار آیین مزدکی میدانند .
نژاد گرجستانی
مردم این تیره ، در زمان پادشاهی
شاه عباس بزرگ به ایران آمدهاند . زبان آنان
گرجی است و در فریدن ، فریدونشهر ( آخوره ) ، ... پراکندهاند . بخشی از آنان مسلمان و بخشی هم
مسیحی هستند .
نژاد ارمنی
مردم این تیره ، در
ارمنستان و دامنهی کوهستانهای گرجستان زندگی میکردهاند .
شاه عباس صفوی پس از گشودن آن منطقه ، ارمنیها را به منظور
بازرگانی و رواج آن در ایران ، به ایران کوچانید و حدود یک هزار و 800 خانوار ارمنی را به اصفهان فرستاد و در جلفا
جلفا ، در جنوب
زاینده رود اسکان داد .
نژاد عرب
عربها به فرمان
نادرشاه افشار از
خراسان به این منطقه کوچانده شدند . شماری از آنان به فریدن آمدند و در روستاهای درهبید ، دامنه و اشکرد ، ... ساکن شده به
کشاورزی و
گلهداری مشغول شدهاند .
نژاد یهود
در سال 585 پ . م ،
نبوکد نصر /
بختالنصر ، پادشاه
بابل به
فلسطین تاخت و شهر
اروشلیم را گشود و هزاران
یهودی آن جا را به بابل کوچ داد .
کوروش بزرگ هخامنشی ، در سال 540 پ . م ، پس از گشودن بابل ، به یهودیان آن جا آزادی داد و موافقت کرد و به اورشلیم باز گردند . با این حال بسیاری از آنان به ایران مهاجرت کردند و در پیرامون شهرها ، از جمله اصفهان پراکنده شدند .
یهودیها در اصفهان ، در کوی جوباره ساکن شدند و امروز نیز در این کوی زندگی میکنند . مردم این تیره سرخمو و سیاهچهره بودهاند که به مرور زمان در اثر دگرگونی آب و هوا ، ویژگیهای نژادی خود را از دست دادهاند .
