آشنایی
بر روی صفحات اقیانوسی ، آتشفشانی زیر دریایی در فاصله 2000 کیلومتری شکاف اقیانوسی دیده می‌شوند که به زمان حال مستعلق هستند و ارتباطی با شکافهای اقیانوسی ندارند. از این آتشفشانها بطور قطع آتشفشانهای داخل صفحه اقیانوسی هستند. آتشفشانهای داخل صفحه اقیانوسی به دنبال هم قرار گرفته و یک ردیف برجستگی عاری از
زلزله می‌سازند. این رشته کوهها که از آتشفشانهای پایه بلند تشکیل شده‌اند، از نظر ثقل سنجی دارای آنومالی مثبت و از نظر گرادیان دمای زمین قوی هستند.
امتداد سلسله کوههای آتشفشانی درون صفحات اقیانوسی در هر بخش از
اقیانوس با یکدیگر موازی هستند و حالت توازی آنها تا صدها کیلومتر حفظ می‌شود. تعداد نقاط داغ ، حدود 50 تا 120 عدد تعیین شده است. یکی از این نقاط نیز در جزیره ایسلند در شمال اروپاست.
گدازه‌های داخل صفحات اقیانوسی
گدازه‌های داخل صفحات اقیانوسی اکثرا آلکالن و تفریق یافته هستند و از نظر
سدیم و
پتاسیم ، به جز تریستان داکونها (Tristan dacunha) ، مقدار سدیم آنها بیشتر از پتاسیم است. نا گفته نماند که در
جزایر هاوایی و رئونیون (Reunion ) ماگمای تولئیتی نیز یافت می‌شود. اما بوسیله ماگمای آلکالن پوشیده شده است. اختصاصات دیگر
سنگهای آتشفشانی ، آتشفشانهای داخل صفحات اقیانوسی این است که در‌صد
تیتانیم ، پتاسیم ، عناصر رادیوژنیک و عناصر کمیاب خاکی سبک آنها نسبت به سنگهای آتشفشانی جزایر قوسی و شکافهای اقیانوسی زیادتر است.
نقاط داغ دلیلی بر حرکت صفحات
محققان عقیده دارند که نوعی مخزن در حال بالا آمدن از مواد گوشته ، در زیر آتشفشانهای داخل صفحات اقیانوسی قرار دارد. ذوب این مواد در هنگام رسیدن به اعماق کم و کاسته شدن از مقدار فشار ، باعث پدید آوردن نوعی نقطه داغ می‌شود. با فرض اینکه صفحه
اقیانوس آرام از روی این نقطه داغ عبور می‌کند، به ترتیب ساختارهای آتشفشانی حاصل می‌آید. عمر هر آتشفشان نیز نشاندهنده زمانی است که کوه ، در روی نقطه داغ و ساکن گوشته قرار داشته است.
50 میلیون سال پیش کائوایی یعنی قدیمیترین جزایر هاوایی در روی نقطه داغ بود. بنابراین فقط همان یک آتشفشان که امروزه خاموش است در این محل تشکیل شد. اما امروزه در جزایر هاوایی ، ناظر بیرون آمدن گدازه‌های جدید از کوههای مونالوآ و کیلائوا هستیم. جالب آنکه در نقطه‌ای جنوبی‌تر و واقع در 35 کیلومتری هاوایی ، یک جزیره دیگر در آینده به جمع جزایر هاوایی افزوده خواهد شد. در نقاط دیگر اقیانوس آرام هم نظیر همین رشته جزایر وجود دارد. نقاط داغ نیز دلیل دیگر ، مبنی بر حرکت ورقه‌ها و حتی جهت آن هستند.
تعیین سرعت حرکت صفحات از روی نقاط داغ
چند محقق از جمله مرگان (1972) نشان داده‌اند که در طول هر یک از این سلسله کوههای آتشفشانی داخل اقیانوس تغییرات منظم سنی به چشم می‌خورد. یک مثال کلاسیک ، سلسله کوههای آتشفشانی "آمپرور - هاوایی" است که سن آتشفشانهای انتهای شمالی آن درنزدیک جزایر قوسی آلئوسی‌ین 75 میلیون سال و آتشفشان جنوبی آن یعنی هاوایی اکنون در حال فعالیت است.
نسبت طول زمان فعالیت آتشفشانی ( 75 میلیون سال ) به طول سلسله جبال آتشفشانی (7200 کیلومتر) مساوی با 10 سانتیمتر در سال است. سرعت این جابجایی با سرعت حرکت صفحه غربی اقیانوس آرام به طرف مغرب که در منطقه شکاف اقیانوس آرام محاسبه شده ، مساوی است. همچنین در مجمع الجزایر تائی‌تی که یک خط آتشفشانی است سن آتشفشانهای آن از یک انتها به انتها دیگر افزایش می‌یابد. اولین آتشفشان در میوسن و آخرین آن در زمان حال فعالیت دارد. طبق محاسبه‌ای که شده سرعت حرکت صفحه اقیانوس آرام در این نقطه 11 سانتیمتر در سال بوده است.
تغییر خطی بودن آتشفشانهای داخل صفحات اقیانوسی
مرگان این پدیده را اینطور تفسیر کرده که در این نقاط در زیر
لیتوسفر یک نقطه داغ یا یک سوزن حرارتی ثابت وجود دارد. این سوزن حرارتی موجب تولید مقدار زیادی ماگما از ذوب
پوسته اقیانوسی و گوشته می‌شود و چون پوسته اقیانوس آرام به طرف شمال غرب در حرکت است، لذا ماگمای حاصل از نقاط متوالی به صورت آتشفشانهای خطی در سطح اقیانوسی پدیدار می‌شود. خط آتشفشانهای معرف جهت حرکت و جابجایی پوسته اقیانوسی در طول زمانهای گذشته است. با توجه به انحرافهای مشابه خطوط آتشفشان در صفحه اقیانوس آرام ، چنین بر‌می‌آید که حرکت صفحه اقیانوس آرام تا مدتی به طرف شمال و سپس به طرف شمال غرب صورت گرفته است.
مباحث مرتبط با عنوان
اختلاط ماگمایی
