مقدمه
در زمینه بررسی علل
آسیبهای اجتماعی از دیدگاههای مختلف بر این مساله پرداخت شده است. و با توجه به اینکه این موضوع موضوعی است که رشته‌های متعددی را درگیر خود می‌سازد از دریچه‌های مختلف به آن نگریسته شده است. آسیبهای اجتماعی را از یک دیدگاه
جرم شناسی و مسائل قانونی می‌توان مورد بررسی قرار دارد. از سوی دیگر می‌توان در بررسی آن نظرگاه
جامعه شناختی داشت و از سوی دیگر یک دیدگاه کاملا روانشناختی و گاه حتی دیدگاه
زیست شناختی. صرف نظر از اینکه یک آسیب اجتماعی از چه دیدگاهی مورد بررسی و علت شناسی قرار گیرد معمولا در بررسی نهایی کلیه عوامل مدنظر قرار می‌گیرد. چه منظور از تحلیل ، بررسی علت وقوع آسیب باشد و چه بررسی راهکارهای درمان. در هر دو حال کلیه دیدگاهها مورد توجه قرار گرفته می‌شود.
نظرگاههای اقتصادی در آسیب شناسی اجتماعی
در این دسته از دیدگاهها وضعیت اقتصادی جامعه به عنوان عامل موثر در بروز آسیبهای اجتماعی مورد توجه قرار می‌گیرد. یافته‌های تحقیقات انجام گرفته در این حوزه نشان می‌دهد که بین وضعیت اقتصادی افراد و وقوع جرم و سایر آسیبهای اجتماعی رابطه وجود دارد. بطوریکه با پائین‌تر رفتن سطح درآمد بر میزان وقوع آسیبهای اجتماعی افزوده می‌شود. بر این اساس مسائل و معضلاتی چون
اعتیاد ،
طلاق ، انواع جرم در طبقات پائین اقتصادی رایج‌تر است.از این دیدگاه طبقه متوسط نسبت به سایر
طبقات اقتصادی وضعیت مناسبتری دارد و اغلب شیوع آسیب در این طبقه کمتر از سایر طبقات است.
در این دیدگاه مناطقی در سطح جامعه به عنوان مناطق آسیب خیز شناخته می‌شوند، که ویژگی اساسی این مناطق پائین بودن سطح اقتصادی افراد ساکن در آن است. در این دیدگاه
فقر به عنوان یک معضل وسیع اجتماعی در نظر گرفته می‌شود که سر منشا سایر آسیبهای اجتماعی است. بر اساس این دیدگاه سامان دهی وضعیت اقتصادی اجتماعی در راس برنامه‌های آسیب زدایی قرار می‌گیرد. و برنامه‌هایی پیشنهاد می‌شود که با افزایش فرصتهای شغلی ، افزایش سطح درآمد و مبارزه با
بیکاری از وقوع آسیب جلوگیری می‌گردد.
نظرگاههای روانشناختی در آسیب شناسی اجتماعی
در این دیدگاه مسائل روانشناختی به عنوان عاملی موثر در وقوع آسیبهای اجتماعی در نظر گرفته می‌شود. نبود
شیوه‌های تربیتی مناسب ،
انواع مشکلات روانی و روحی در بین افراد ، عدم کارایی آنها در استفاده از شیوه‌هایی برای مبارزه با مشکلات زندگی ، علل اساسی وقوع آسیب شناخته می‌شود. به نظر متخصصینی که از این دیدگاه پیروی می‌کنند، سلامت جامعه در گرو سلامت افراد است. و تحقیقاتی که روی افراد درگیر در انواع آسیبهای اجتماعی انجام داده‌اند نشان می‌دهد این افراد معمولا از
بهداشت روانی مناسبی بهره مند نیستند. مهارتهای کافی در زمینه زندگی مناسب ندارند و اغلب از خانواده‌های نابسامان برخاسته‌اند.
بر این اساس ، این دیدگاه به بهبود وضعیت روانشناختی افراد جامعه تاکید دارد و چنین هدفی در گرو آگاه سازی افراد و خانواده‌ها در قبال
تربیت فرزندان ،
فنون ارتباطی ، حفظ سلامت روانی خویش و ... می‌دانند. همچنین تحقیقاتی که در این حوزه جهت بررسی آسیبهای اجتماعی صورت گرفته است رشد اخلاقی این افراد را در سطوح پائین برآورده کرده‌اند. بطوریکه قضاوتهای اخلاقی آنها معمولا از سطح افراد متوسط همراه خود پائین‌تر بوده است. این دیدگاه لزوم ارائه آگاهی و اطلاعات به افراد را در حیطه پیشگیری اولیه و انجام
مشاوره‌ها و خدمات روانشناختی به افرادی که در معرض ابتلا به آسیبهای اجتماعی هستند و افرادی که درگیر در این آسیبها هستند را در حیطه پیشگیری اولیه و ثانویه پیشنهاد می‌کند.
نظرگاهها مبتنی بر ویژگیهای اجتماعی در آسیب شناسی اجتماعی
در این دیدگاه انواع ویژگیهای جامعه مورد توجه قرار می‌گیرد. جنگ به عنوان پدیده‌ای است که در این دیدگاه به عنوان ایجاد کننده شرایط مساعد برای بروز مشکلات اجتماعی مورد توجه بوده است. مصرف بیش از حد
متادون ناشی از
جنگ جهانی و یا مصرف بیش از حد
هروئین و
مورفین بوسیله سربازان آمریکایی در
جنگ ویتنام نمونه زنده‌ای از این مساله است. صنعتی شدن جوامع به عنوان عامل اجتماعی دیگر مورد توجه قرار می‌گیرد. تحقیقات مختلف گسترش وسیع‌تر آسیبهای اجتماعی را در جوامع صنعتی نسبت به جوامع ساده‌تر نشان می‌دهد.
مسائل فرهنگی جامعه و میزان پایبندی یک جامعه به آداب و رسوم سنتی یک عامل دیگر در پیش‌بینی احتمال وقوع آسیبهای اجتماعی در یک جامعه است. هر چه افراد به سنن و
آداب فرهنگی خود پایبندی بیشتری داشته باشند احتمال وقوع آسیب کمتر خواهد شد. مبادلات مختلف یک جامعه با جوامع دیگر نیز حائز اهمیت است. سیاستهای مورد استفاده در این زمینه تاثیر کلانی در سلامت جامعه و حفظ آن از مشکلات و معضلات قابل سرایت از جوامع دیگر خواهد داشت.
مباحث مرتبط با عنوان
