قرآن و دانش مسلمین
نخستین موضوعی که توجه مسلمین را به خود جلب کرد و حرکت علمی مسلمین از آن شروع شد قرآن است.مسلمانان علوم خویش را از تحقیق در معانی و مفاهیم آیات و سپس حدیث آغاز کردند و نخستین مراکز علم مسلمین مساجد بود و نخستین موضوعات علم آنان مسائل مربوط به قرآن و سنت، نخستین علوم اسلامی است و به خاطر قرآن و سنت به وجود آمد.
ادوارد براون می گوید: پروفسور دخویه، عربی دان بزرگ گوید:همین که خارجیان برای قبول اسلام هجوم آوردند احتیاج قوی به صرف و نحو لغت عرب احساس شد، زیرا قرآن به عربی نازل شده بود برای شرح معانی کلمات نادری که در قرآن آمده بود لازم شد اشعار قدیم عرب را به قدر امکان گردآوردند برای درک معانی این اشعار ضرورت علم الانساب و اطلاع از ایام و اخبار عرب و عموماً محسوس گردید.
در تکمیل احکام که در قرآن برای امور زندگانی نازل شده بود لازم شد از اصحاب و تابعین راجع به اقوال و افعال نبی در اوضاع و احوال مختلف سئوال شود و در نتیجه علم الحدیث به وجود آمد برای تشخیص اعتبار حدیث لازم بود به متن و اسناد حدیث و فوق حاصل شود برای تحقیق حقیقت اسناد،علم به تواریخ و سیر در احوال این اشخاص ضرورت داشت و این امر باز به طریق دیگری منجر به مطالعه شرح زندگانی مشاهیر رجال و تقاویم و ترتیب وقایع گردید. تاریخ عرب کافی نبود و تواریخ همسایگان عرب برای فهم معانی بسیاری از اشارات مندرجه در قرآن مورد لزوم بود علم جغرافی نیز به همان منظور رو به جهت توسعه سریع امپراطوری اسلام واجب شده بود.؟
زیدان گوید:سلول حیاتی که در جامعه اسلامی پدید آمد و رشد تکامل یافت تا منجر به تمدن عظیم اسلامی شد اعجاب و عشق و علاقه مسلمین به قرآن بود.
آنان در نوشتن و نگاهداری قرآن دقت و اهتمامی خاص داشته قرآن را روی صفحههای طلا و نقره و عاج نگاشتند و یا پارچههای بسیار عالی انتخاب کرده و آیات را با آب طلا و نقره بر آن مینوشتند.
اسلوب قرآن را در خطبهها و کتابهای خویش سرمشق قرار دادند. و به آیات قرآن تمثل میجستند و آداب و تعلیم قرآن در اخلاق و اطوار و زندگانی روزانه مسلمانان پدید آمد. هر چند اکثر آثار علمی که از خارج دنیای اسلام ترجمه شد از غیر ایران بود ولی اکثریت آثار اسلامی، به وسیله دانشمندان ایرانی پدید آمد و افتخار و امتیاز ایرانیان در دوره اسلام در همین است.
ادوارد براون گوید:اگر از علومی که عموماً به اسم عرب معروف است اعم از تفسیر و الهیات و غیره و حتی صرف و نحو عربی،آنچه را که ایرانیان در این مباحث نوشتهاند ،جدا کنید بهترین قسمت آن علوم از میان میرود.
منبع:خدمات متقابل اسلام و ایران؛مرتضی مطهری
تاریخ ادبیات ایران؛ادوارد براون