مقدمه
آب علاوه بر آنکه مهمترین منبع حیات در کره زمین به شمار می‌آید، در زندگی انسان نیز دارای نقشی تعیین کننده و اساسی است. آب توسط انسان برای آشامیدن ، شست و شو و نظافت ، کشاورزی و صنعت مورد استفاده قرار می‌گیرد. امروزه مصرف سرانه آب در کشورهای مختلف از سوی برخی از سازمانهای بین‌المللی به عنوان یکی از شاخصهای تعیین کننده کیفیت و سطح بهداشت در آنها تلقی می‌شود.
آلودگی آب به انواع عوامل بیماری‌زا ، بویژه
باکتریها و
ویروسها را می‌توان یکی از طرق اصلی انتقال بیماریها و شیوع بیماریهای عفونی در یک جمعیت دانست. آب آشامیدنی و آبی که برای شستشو و نظافت مصرف می‌شود، باید عاری از میکروارگانیسمهای بیماری‌زا باشد که انتقال
میکروب ممکن است بطور مستقیم توسط آشامیدن و یا بطور غیر مستقیم توسط شستشو منتقل شود.
شاخصهای آلودگی آب
میزان آلودگی آب به میکروب را می‌توان با روشهای آزمایشگاهی معین کرد. مهمترین معیار در مورد تشخیص آلودگی آبهای آشامیدنی ، وجود میکروبهای روده‌ای در آن است که خود نشانه آلوده بودن آب به مدفوع است. امروزه وجود کلی فرمهای مدفوعی در آب شاخص آلودگی آبهای طبیعی به وسیله فاضلابهای خانگی شناخته شده است. از دیگر شاخصهای آلودگی آب ، وجود ترکیبات آلی قابل مصرف توسط
میکروارگانیسمها (BOD) است.
پساب به کلیه آبهای مصرف شده به اضافه سیلابها و آبهای خروجی صنایع گفته می‌شود.
انواع پسابها
پسابها را می‌توان به سه گروه تقسیم کرد:
- پسابهای خانگی شامل مواد دفعی انسانی و مواد حاصل از شستشو
- پسابهای صنعتی شامل مواد زایدی از قبیل اسیدها ، روغنها و مواد نفتی و ...
- پسابهای کشاورزی که حاصل عبور آب از قسمتهای مختلف زمینهای مزروعی و کشاورزی است.
ویژگیهای میکروب شناختی
وجود
جلبکها در مخازن آبهای طبیعی نشانه وجود مقادیر زیادی از مواد غذایی مورد نیاز جهت رشد جمعیت آنهاست. حضور جلبکها در آب عامل تغییر کیفیت و غالبا موجب تغییر رنگ و بوی آب است. بنابراین قبل از تخلیه پسابها در طبیعت باید آنها را به گونه‌ای تصفیه کرد که موجب افزایش رشد جلبکها در آبهای طبیعی نشوند. وجود میکروارگانیسهایی که از باکتریها یا سایر موجودات میکروسکوپی تغذیه می‌کنند، در سیستمهای
تصفیه فاضلاب دارای اهمیت زیادی است. وجود این ارگانیسمها بویژه در
تصفیه بیولوژیکی باعث حفظ تعادل بیولوژیکی آب می‌شود.
تکنولوژی تصفیه آب
تکنولوژی تصفیه آب دارای دو جنبه است:
مراحل و روشهای تصفیه آب
- تصفیه فیزیکی _ شیمیایی : بطور کلی آبهای تصفیه نشده دارای مواد جامد معلق ، فضولات جانوری و مواد زاید صنعتی و انواع میکروبهای بالقوه بیماری‌زا و مواد شیمیایی زیانبخش هستند. در نمونه‌ای در آب راکد ذرات بزرگتر ته‌نشین می‌شوند، ولی با این حال مواد جامد کلوئیدی هم چنان به صورت معلق باقی می‌مانند که این ذرات با افزودن مواد شیمیایی نظیر الوم باعث بهم پیوستن ذرات کلوئیدی و ته‌نشین شدن آنها می‌شوند.
- تصفیه فیزیکی : در این روش از صافیهای شنی یا زغال فعال استفاده می‌شود. این روش مانع از عبور ویروسهای بسیار کوچک ، نظیر ویروس فلج اطفال نمی‌شود.
- تصفیه شیمیایی : در تصفیه شیمیایی ، با افزودن مواد ضد میکروبی نظیر کلر ، بقایای میکروبی موجود در آب را تا حد قابل قبول مجاز کاهش می‌دهند.
تصفیه پسابهای شهری
- تصفیه مقدماتی برای جدا کردن مواد جامد درشت و قابل رسوب.
- تصفیه ثانوی برای اکسید کردن ترکیبات آلی فاضلاب به کمک روشهای زیستی.
- تصفیه نهایی برای ضد عفونی کردن آب و تخلیه مواد زاید جامد به شکل لجن.
میکروارگانیسمها و تصفیه پساب
در حوضچه‌های تصفیه زیستی فاضلابها ، جلبکها و باکتریها در
همزیستی متعادلی به سر می‌برند. مواد موجود در این حوضچه‌ها تحت شرایط هوازی و بی‌هوازی به فرآورده‌هایی تبدیل می‌شوند که برخی از آنها بدون تغییر در محیط باقی می‌مانند، گروهی به مصرف تغذیه سایر میکروارگانیسمها می‌رسند، مقداری نیز به صورت گاز متصاعد می‌شوند. لجنی که در ته حوضچه‌های تصفیه جمع می‌شود، به تدریج خارج شده و به روشهای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بسیاری از مواد آلوده کننده محیطی مانند
حلالها ،
حشره کشها ،
علف کشها ، ترکیبات نفتی و ... در طبیعت پایدار باقی می‌مانند. شمار میکروارگانیسم‌هایی که قادر به تجزیه این مواد باشند، اندک است. امروزه برای دفع مواد زاید جامد و زبالهای شهری و صنعتی نیز از روشهای میکروبی استفاده می‌شود. متداول‌ترین روش سنتی دفع زباله به کمک میکروبها ، مخازن تولید
متان است.
مباحث مرتبط با عنوان
