کثرت گرایان مىکوشند با استناد نظریه خود به
شریعت ، ادله و شواهدى از آن ارائه دهند که گام اولین آنها تمسک به ظواهر برخى آیات است. اما با وجود این، به قاعده
علم تفسیر و
هرمنوتیک ملتزم نماندند و در
تفسیر و استناد به آیات، اصول و روش بحثهاى تفسیرى را سهوا یا عمدا رعایت نکردند. مانند:
مستند اول: اسلام، تسلیم مطلق به خدا
گوهر و لب نظریه «پلورالیسم» بر این نکته استوار است که حقیقت دین و اسلام، که خداوند آن را از انسان مىخواهد. تسلیم مطلق و سر تعظیم فرودآوردن بر آستان قدس حضرت حق است. اما اینکه آن در قالب آیین خاصى مانند یهود یا مسیح یا اسلام تحقق پیدا کند، تاثیرى در ماهیت آن نمىگذارد. کثرتگرایان بر این باورند که از منظر قرآن، «اسلام» معناى عام ، یعنی تسلیم مطلق به خدادارد که شامل تمامى ادیان، به خصوص ادیان
اهل کتاب ، مىشود. رهاورد این باور آن است که گامنهادنبر صراط مستقیم و اسلام اختصاص به امت اسلام ندارد
شامل پیروانادیاندیگرنیزمىشود.آنهابهآیاتذیل استناد مىکنند:
حضرت ابراهیمعلیهالسلام از خداوند اسلام حقیقى و امتى مسلمان از نسل خویش درخواست مىکند: «
ربنا واجعلنا مسلمین لک و من ذریتنا امة مسلمة» بقره:127.
حضرت موسىعلیهالسلام نیزقومخودرا «
مسلمین» مىخواهند: «
و قالموسى یاقومان کنتمآمنتم بالله فعلیه توکلواانکنتممسلمین» یونس: 84.
مستند دوم: تکثر ادیان،خواست خدا
پلورالیستها تکثر ادیان و صراطها را به خواست و اراده خدا مىدانند، به این معنا که چون انسانها داراى طبایع مختلفاند و در مناطق و زمانهاى گوناگون زندگى مىکنند، راههاى ارتباطشان با خداوند نیز متفاوت خواهد بود. بر همین اساس، خداوند به سوى انسانها پیامبران و ادیان متعددى فرستاده است; چنان که نوشتهاند: «اولین کسى که بذر پلورالیسم را در جهان کاشت خود خداوند بود که پیامبران مختلف فرستاد و بر هر کدام ظهورى کرد و هر یک را در جامعهاى مبعوث و مامور کرد و بر ذهن و زبان هر کدام تفسیرى نهاد و چنین بود که کوره پلورالیسم گرم شد.» آیاتى زیر را براى تایید و اثبات نظریه حود مورد استناد قرار دادهاند:
«
لکل جعلنا منکم شرعة و منهاجا و لو شاءالله لجعلهم امة واحدة و لکن لیبلوکم فی ما آتیکم فاستبقوا الخیرات» مائده: 48. «
ولوشاء الله لجعلهم امة واحدة و لکن یدخل من یشاء فى رحمته» شورى: 8 «
ولوشاء ربک لجعل الناس امة و لا یزالون مختلفین الا من رحم ربک و لذالک خلقهم» هود: 118 و119. «
و لکل وجهة هو مولیها فاستبقوا الخیرات» بقره: 148.
مستند سوم: استعمال صراط مستقیم به صورت نکره
در باور
کثرت گرایان ، قرآن از
صراط مستقیم به صورت مطلق و نکره سخن مىگوید که مقصود از چنین کاربردى ابلاغ این نکته است که هر پیامبرى براى خود و امتش یک «صراط مستقیم» دارد و ما با کثرت پیامبران و یا دستکم، پیامبران صاحب شریعت، با صراطهاى مستقیم مواجه خواهیم بود. برخى از آیات مستند کثرت گرایان عبارت است از: «
انک على صراط مستقیم» زخرف:43 آنها معتقدند که آیه شریفه پیامبر اکرمصلى الله علیه وآله را تنها به گام برداشتن او بر یک منهج و صراط مستقیم توصیف مىکند واز آن چنین برمىآید که ما نه با یک «
صراط مستقیم» خاص و معروف مانند آیین اسلام، بلکه با صراطهاى مستقیم و حق مواجهایم.
منابع
- مهدى بازرگان، دین و تمدن، ص 52
- صراطهاى مستقیم، ص27
- فصلنامه معرفت شماره 34 ، محمدحسن قدردان قراملکى
وهمچنین بخوانید
