اطلاعات اولیه
با توجه به اینکه
هالیدهای نقره تنها مواد حساس در مقابل نور می‌باشند، از این رو منحصرا از آنها به عنوان تولید کنندة موثر تصویر استفاده می‌شود. یک فوتون تنها در برخورد با دانه‌های
هالید نقره یک بسته با حداقل چهار اتم نقره تولید می‌کند. عواملی مانند
دما ، غلظت ظاهر کننده ، PH و مجموعة تعداد هسته‌ها در هر دانه ، زمینه ظهور و میزان
نقره آزاد ، در
امولسیون فیلم نقش دارند. مواد ظاهر کننده علاوه بر اینکه یونهای نقره را به اتم نقره تبدیل می‌کنند، باید به اندازه‌ای انتخابی عمل کنند که موجب احیای آن قسمت از فیلم نور ندیده نشوند.
مواد ظاهر کننده
بیشتر ظا‌هرکننده‌های سیاه و سفید در
عکاسی مجموعه‌ای از
هیدروکینون و
متول یا هیدروکینون و
فنیدون است. یک ظاهر کننده معمولا حاوی یک یا دو معرف ظا هر کننده ، یک محافظت کننده برای جلوگیری از
اکسیداسیون محلول ظهور در هوا و یک
تامپون قلیایی برای جلوگیری از انجام واکنشهای غیر ضروری است. هیدروکینون به صورت ظاهر کننده عمل کرده به
کینون تبدیل می‌شود و به ازای هر دو یون نقره‌ای که
احیا می‌شود. دو
پرتون نیز حاصل می‌شود.
چون فرایند فوق
برگشت پذیر است. بنابراین حضور دو پرتون و کینون مانعی در فرایند ظهور ایجاد می‌کند. برای بر طرف کردن این مشکل از
سولفیت سدیم استفاده می‌شود، چون سولفیت سدیم با کینون واکنش می‌دهد و امکان تبدیل کینون به هیدروکینون را از بین می‌برد.
آنیون هیدروکسید حاصل پروتونهای موجود را در محیط خنثی می‌کند.
تهیه محلول ظهور
برای تهیه محلول ظهور
فیلم سیاه و سفید به ترتیب زیر عمل می‌شود:
- 2 گرم متول ، 5 گرم هیدروکینون ، 100 گرم سولفیت سدیم ، 2 گرم بوراکس (
) را در 75 میلی لیتر آب مقطر در دمای 50 درجه سانتیگراد حل کرده و پس از سرد کردن حجم آن را با آب مقطر به 100 میلی لیتر می‌رسانیم. وجود بوراکس در محلول تامپون اسید بوریک و آنیون بورات را تولید می‌کند که از تغییرات PH جلوگیری می‌کند.
- اگر فرایند ظهور در زمان طولانی یا در دمای بالا انجام گیرد، پدیده تار شدن روی می‌دهد که در نتیجه آن فیلم منفی خراب می‌شود. از آنجایی که افزایش دما موجب ظاهر شدن سریع فیلم می‌شود. دمای حمام ظهور باید دقیقا توسط عکاس کنترل شود. فرایند ظهور معمولا به وسیلة حمام متوقف کننده خاتمه می‌یابد. حمام متوقف کننده حاوی یک اسید ضعیف نظیر اسید استیک است که موجب کاهش PH و در نتیجه کاهش غلظت یونهای
و متوقف شدن واکنش تبدیل هیدروکینون به کینون می‌شود.
ثبوت فیلم
یکی از مشکلاتی که از آغاز پیدایش
فن عکاسی مطرح بود مسئله ثبوت فیلم بود. اگر شدت برخورد
نور با فیلم طوری باشد که فقط در نقاط برخورد نقره آزاد شود و در بقیه قسمتهای فیلم منفی
هالید نقره دست نخورده باقی بماند. این هالید نقره در هر لحظه‌ای که فیلم در معرض نور قرار گیرد، تجزیه می‌شود. در نتیجه هر معرف احیا کننده‌ای در تماس با فیلم موجب تار شدن آن می‌شود. برای حل این مشکل باید ماده مناسبی پیدا کرد که بتواند هالیدهای نقره احیا نشده را حذف کند.
مناسب ترین و متداول‌ترین
ماده برای این کار در عکاسی سیاه و سفید یون سولفات (
) است، زیرا با یونهای نقره موجود در آب
ترکیب کمپلکس بسیار پایداری را به وجود می‌آورد. پس از اینکه عمل ثبوت فیلم کامل شد به منظور حذف مقدار کمی از
تیوسولفات باقیمانده در امولسون ، باید فیلم را به اندازه کافی با آب شستشو داد. در غیر این صورت یون تیوسولفات تجزیه و
گوگرد آزاد می‌شود که می‌تواند با نقره ترکیب شده و
سولفید نقره (سیاه رنگ) را بوجود آورد و موجب پایین آوردن کیفیت عکس شود.
عمل چاپ کردن عکس در حقیقت همان برگردانیدن فیلم منفی است زیرا قسمتهای تیره فیلم منفی در عمل چاپ روشن و قسمت روشن آن تیره می‌شود. فرآیند چاپ شبیه فرآیند فیلم منفی است.
کاغذ چاپ حساس در مقابل نور را بر روی فیلم منفی قرار می‌دهند. ابتدا نور را از طرف فیلم منفی و بعد از روی کاغذ چاپ عبور می‌دهند. پس از این عمل کاغذ چاپ را ظاهر و تصویر مثبت را بر روی آن تـثبیت می‌کنند.
یکی از اساسی ترین تفاوتها بین ساخت فیلم منفی و چاپ آن اندازه دانه موجود در امولسیون مربوط است.
دانه‌های هالید نقره موجود در
کاغذ‌های عکاسی در مقایسه با امولسیون فیلم بسیار کوچک است. همین کوچکی باعث می‌شود که از حساسیت کاغذ عکاسی نسبت به نور کم کاسته شود که این خود از نظر کنترل زمان می‌تواند موثر باشد. امولسیون
کلرید نقره به دلیل مقاومت نسبی بیشتر در برابر نور و در نتیجه حساسیت پایین‌تر نسبت به آن ، بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در ضمن عمل شستشو برای حذف یونهای تیوسولفات از کاغذ دقت بیشتری باید به کار برد. زیرا با کوچک‌ترین غفلت ممکن است یون تیوسولفات تجزیه شود و
گوگرد آزاد کند که در واکنش با نقره به
سولفید نقره تبدیل می‌شود. این مسئله کیفیت فیلم را پایین می‌آورد. بدین منظور یک حذف کننده تیوسولفات سدیم که حاوی
پروکسید هیدروژن است به کار می‌برند، که یون تیوسولفات را اکسید کرده و به یون پایدار سولفات تبدیل می‌کند.
مباحث مرتبط با عنوان
