محکم و متشابه

واژه محکم در اصل از «اِحکام» به معنی ممنوع‌ساختن گرفته شده و به همین دلیل به موجودات پایدار و استوار محکم می‌گویند. زیرا عوامل انحرافی را می‌زدایند. به سخنان روشن و قاطع نیز که هر گونه احتمال خلاف را از خود دور می‌سازد محکم می‌گویند. بنابراین «آیات محکمات» (آیات محکم) آیاتی را می‌گویند که معنا و مفهوم‌شان به قدری روشن است که جای گفتگو و بحث نیست مثل آیات « قل هو الله احد » (بگو خدا یکی است) یا مثل « الله خالق کل شیء » (خداوند آفریننده‌ی همه چیز است) یا مثل «لیس کمثله شیء» (مثل او چیزی نیست) و هزاران آیه روشن دیگر. به این گونه آیات « ام الکتاب » نیز می‌گویند چرا که اصل و مرجع و مفسّر و توضیح‌دهنده‌ی آیات دیگرند.

از سوی دیگر، واژه «متشابه» به معنی چیزی است که قسمت‌های مختلف آن شبیه یکدیگر است. به همین جهت به جمله‌ها و کلماتی که معانی آنها پیچیده‌اند و برداشت‌های مختلفی از آنها می‌توان کرد « متشابه » می‌گویند.
«متشابهات قرآن» نیز به آیاتی گفته می شود که معانی پیچیده‌ای دارند و در آغاز، احتمالات متعددی درباره آنها می‌رود؛ و باید آنها را با توجه به آیات محکم، تفسیر کرد.