لیلی بن نعمان
« 309- 289 ق / 921- 902 م»
به دنبال تجزیه و انحطاط قدرت
زیدیه طبرستان، در بین سرکردگان
دیلم که در مسابقه کسب قدرت وارد حوادث عصر شدند و در خارج از ولایات دیلم نام و آوازهای پیدا کردند، باید از
لیلی بن نعمان که به خاندانهای قدیم فرمانروایان دیلم منسوب بود یاد کرد. پدرش نعمان، در ناحیه اشکور از ولایات
گیلان صاحب نفوذ بود. دو برادر لیلی کاکی «= کاکویه» بن نعمان و فیروزان بن نعمان در حوادث مربوط به قیام ناصر اطروش و در جنگ او با
آل سامان «حدود 289 ق / 902 م» به قتل رسیده بودند. برادر دیگر لیلی وهسودان نام داشت که پسر او
سرخاب بن وهسودان در عهد داعلی ابوالحسن، مدتی سرکرده
دیلمان شد.
در توطئهای که حسن بن قاسم بر ضد اطروش در آمل تدارک دید، لیلی بن نعمان که از جانب اطروش ولایت گیلان را داشت به جانبداری از
اطروش به آمل آمد که نقش عمدهای نیز در خنثی کردن توطئه ایفا کرد. لیلی، بعدها حکمرانی جرجان را یافت و از جانب
علویان به لقب المؤید لدین الله و المنتصر لآن رسول الله خوانده شد. در عهد امارت حسن بن قاسم، ری را فتح کرد و در آنجا به نام داعی خطبه خواند. چندی بعد در برخورد با سپاه آل سامان، نیشابور نیز به دست او افتاد. فتح
نیشابور «ذی الحجه 308 ق / می 921 م» که وی در آن جا به نام داعی خطبه خواند، در طبرستان و تمام قلمرو علویان، شور و هیجان فوق العادهای پدید آورد که شعرا نیز به خاطر آن داعی را تبریک گفتند و ستایشها کردند. لیلی بن دنبال این فتح در خراسان، همچنان به تاخت و تاز ادامه داد تا این که در جنگی که در حدود طوس با لشکر
سامانیان به سرکردگی
سپهسالار حمویه انجام داد، سپاهش شکست خورد و در تلاقی دیگری که در نزدیک مرو روی داد کشته شد «ربیع الاول 309 ق / جولای 921 م» و سپاه شکست خوردهاش به جرجان بازگشت.
