-=فنولیت فقط به سنگهایی اطلاق می‌شود که دارای
نفلین باشند و در صورتیکه فاقد این کانی باشند به آنها
تراکیت گفته می‌شود.=-
تقسیم‌بندی فنولیت
تقسیم‌بندی فنولیت با معنای وسیعتر بکار برده می‌شود. بنابرین شامل سنگهای خروجی و سنگهای کم عمق دانه ریزی است که از نظر
کانی شناسی دارای همان کانی‌های سینیت‌های فلدسپاتوئیددار می‌باشد، بنابراین از نظر ترکیب دارای کانی‌های زیر می‌باشد.
- فلدسپاتهای قلیایی در حدود 15 تا 75 درصد
- پلاژیوکلازهای سدیک در حدود صفر تا 30 درصد
- فلدسپاتوئیدها در حدود 10 تا 40 درصد
- کانی‌های فرو منیزین در حدود 10 تا 35 درصد
پلاژیو کلازهای سدیک در این سنگها یا وجود ندارد و یا نسبت به
فلدسپاتهای قلیایی مقدارشان خیلی کم است. در صورتی که این نسبت برعکس باشد سنگ به دسته
لاتیت‌های فلدسپاتوئیددار متعلق خواهد بود. در انواع نادر این دسته از سنگها مقدار فلدسپاتوئیدها بیش از فلدسپاتهای قلیایی است. معمولا مجموع کانی‌های تیره رنگ این سنگها کمتر از کانی‌های روشن است ولی فنولیتهای تیره رنگ در بعضی نواحی زیاد دیده می‌شود.
کانی‌های اصلی فنولیتها
از فلدسپاتهای قلیایی معمولا
سایندین در این سنگها وجود دارد که هم بصورت بلورهای درشت اولیه و هم در خمیره دیده می‌شود. سایندین‌های باریم‌دار در بعضی سنگها دیده می‌شود و برخی دارای
انورتوز می‌باشد.
انلکوزیون هم گاهی فراوان است. فلدسپاتهای خمیره معمولا بدون انکوزیون بوده و روزنه هستند.
نفلین بصورت بلورهای درشت و همچنین بصورت بلورهای ریزتر ولی گاهی شکل‌دار خمیره دیده می‌شود. در صورتی که نفلین‌ها بی‌شکل بوده و دگرسان هم شده باشند، تشخیص آنها خیلی مشکل خواهد بود.
تراپزوئوهای لوسیت که گاهی کاملا دگرسان شده است و گاهی نیز بدون دگرسانی است بصورت بلورهای درشت اولیه در این سنگها دیده می‌شود. در خمیره نیز گاهی یک نسل دیگر از لوسیت‌های ریز ممکن است دیده شود. این بلورهای ریز برعکس بلورهای درشت که اکثرا دارای بی‌رفرنژانس کمی می‌باشد کاملا مکعبی است.
آنالیسم اصولا در خمیره سنگ و یا به صورت کانی ثانویه دیده می‌شود و در بعضی سنگها کاملا به
ژنولیتها تبدیل شده است.
کانی‌های فرومنیزین فنولیتها
پیروکسن‌ها که مهمترین کانی
فرومنیزین این دسته از سنگها هستند هم به صورت بلورهای درشت اولیه مهم در خمیره می‌شود و وقتی به صورت بلورهای درشت اولیه هستند به صورت بلورهای زونه ظاهر می‌شوند بطوری که مرکز
بلور از
دیوسپید و خارج آن از
اژیرین تشکیل شده است.
آمفیبولها تقریبا همیشه به صورت بلورهای درشت اولیه و معمولا از انواع سدیم‌دار یعنی هستنگزیت ، بارکویکیت و یا بارکیت و آفدزونیت می‌باشند.
بیوتیت هم به صورت بلورهای درشت و هم خمیره دیده می‌شود و مخصوصا به صورت ثانویه دور
پیروکسن و
الیوین را احاطه می‌کند. الیوین نیز در بعضی انواع این سنگها هم به صورت بلورهای درشت و هم خمیره دیده می‌شود. ایدینگزیت ، سرپانتین و منیتیت ممکن است در اثر دگرسانی الیوین‌ها که معمولا دارای ترکیب متوسط یا منیزیم‌دار است در این سنگها تشکیل شود. عناصر فرعی این سنگها عبارتند از :
منیتیت ،
آپاتیت ،
شیشه ،
زیرکن ،
اسفن ،
پیروتیت و
ملانیت.
دگرسانی فنولیتها
در بین کانی‌های که از دگرسانی کانی‌های اصلی این سنگها ممکن است تشکیل شود، می‌توان
لیمونیت ،
هماتیت ، منیتیت ،
کلریت ،
سرپانتین ،
دیرنیگزیت ،
سرسیت ،
کلسیت ،
کائونسیت ،
آنالیسم ،
ناترلیت و
شابازیت را می‌توان نام برد. از کانی‌های که در حفره‌های این سنگها تشکیل می‌شود آنالیسم ،
ناترولیت ،
تامسونیت و کلسیت از هم بیشتر دیده شده است.
ساخت و بافت در فنولیتها
اکثر فنولیتها پورفیری و تمام بلورین هستند.
شیشه خیلی بندرت و به مقدار کم در آنها دیده می‌شود. کانی‌هایی که بلورهای درشت اولیه سنگهای پورفیری این دسته را تشکیل می‌دهند عبارتند از
فلدسپاتهای قلیایی ، تمام فلدسپاتوئیدها ، پیروکسن‌ها روزنه ، آمفیبولهای سدیم‌دار ،
بیوتیت ،
الیوین ،
الیگوکلاز و
آندزین ،
آپاتیت ، منیتیت و اسفن. سایندین که در خمیره وجود دارد به صورت بلورهای منشوری و همچنین به صورت قطعات برون شکل یا شعاعی دیده می‌شود. بافت خمیره معمولا تراکیتی است. بافت حفره‌ای و بادامکی خیلی کم دیده می‌شود.
محل تشکیل فنولیتها
این سنگها به صورت
جریانهای گدازه و سنگهای خروجی دیده می‌شود و همچنین به صورت
دایک‌ها و
سیل‌ها یافت می‌شوند. فنولیت نیز جز سنگهای کمیاب است. مقدار کمی از این سنگها همرا با تراکیت و
بازالت‌های الیوین‌دار اقیانوسها ولی بیشتر همراه با سایر
سنگهای آتشفشانی و
سنگهای قلیایی مثل بازالت‌های ارتوز‌دار دیده می‌شود.
مباحث مرتبط با عنوان
