مقدمه
انگلها از نظر انسانی دو دسته زیان را به بار می‌آورند یک دسته
زیانهای بهداشتی که با بیمار کردن انسان و یا مرگ انسان ، خسارت می‌زنند که از این نظر ارزش مادی نمی‌توان برای آن محاسبه کرد. زیانهای اقتصادی ناشی از وجود انگلها ، از چند جنبه قابل بررسی و پر‌اهمیت است. ضایعات کاهش نیروی کار انسانی موجب زیانهای اقتصادی در کار انسان می‌شود. به علاوه برای انسان از نظر مبارزه با بیماری و پیشگیری از آنها و همچنین هزینه‌های زیاد تولید دارو و تاسیس درمانگاهها و انجام اعمال جراحی و تربیت کادرهای پزشکی و پرستاری و تاسیس کارخانجات تولید لوازم و وسایل مربوط به امور درمان ، خود هزینه بسیار مهم و غیر قابل محاسبه‌ای را به دنبال دارد.
دسته دیگر از زیانها
خسارات ناشی از آلودگی در حیوانات اهلی و حتی وحشی مورد استفاده انسان است که از این نظر بسیار اهمیت دارد و لیکن مکانیزمی که بتواند از کلیه این خسارات برآورد واقعی داشت وجود ندارد زیرا که عوامل موثر در این زمینه بسیار زیاد و آثار متداخل و پیچیده آنها بگونه‌ای است که انجام این محاسبه را غیرممکن می‌کند.
برآورد برخی خسارتهای اقتصادی انگلها
- نیوسان ، استورات ، روبرستون میزان تلفات ناشی از کوکسیدیوز در 400 گوسفند را 15% گزارش نمودند.
- فاستر و رائو و هیرکودات در هندوستان ، کوکسیدیوز را یکی از بیماریهای مهلک گوسفند و بز نامیدند.
- لوتز (1954) آپمریائیناکول کیموی را یکی از مهلک‌ترین کوکسیدهای گوسفندان دانسته و میزان بیماری را 20% و تلفات هر ساله آنها را 230000 راس ذکر می‌کند.
- در کوکسیدیوز مزمن نیز آثار سو ء کاهش وزن ، کاهش شیر و کندی رشد در پشم کاملا مشخص است. البته بیماریهای مزمن انگلی همه این عوارض را دارند و مطالعات تجربی انجام شده در آلودگیهای کرمی مانند فاسیولا و اوسترتازیا ، تریکواسترونژیلوس و همونیموس این مطالب را اثبات کرده‌اند به نظر می‌رسد عامل این کاهش فرآورده‌ها ، کاهش متابولسیم کامل حیوان است که احتمالا به علت آثار سو ء انگل از جمله زخمهای لوکال ایجاد شده در مجرای گوارشی و ایجاد درد است.
- کاهش رشد مو به میزان 40 - 20% در بره‌ها و گوسفندان بالغ مبتلا به فاسیولا نیز نشان‌دهنده آثار سوء اقتصادی اشاره شده می‌باشد.
- در مجموع مرگ و میر ناشی از کوکسیدیوز گوسفندان ، بطور متوسط 10% برآورده شده است.
ملاحظه می‌شود که رقم قریب به 80 میلیارد ریال خسارت سالیانه تنها ناشی از کوکسیدیوز ، آن هم تنها در گوسفندان کشور ما رقم قابل توجهی است که با احتساب سایر بیماریهای منجر به مرگ و یا حتی فاقد علایم بالینی که حداقل به کاهش فرآورده‌های دامی منجر می‌شود، بسیار هشدار دهنده است.
اهمیت بهداشتی انگلها
زئونوز عبارت است از بیماریها و یا عفونتهایی که عامل بیماریزای آنها بطور طبیعی بین حیوانات مهره‌دار در انسان انتقال پیدا می‌کند. زئونوزها از سه نظر مهم هستند:
- از نظر تاثیر در بهداشت انسان ، به صورت ایجاد بیماریهای تک‌گیر یا بومی یا همه‌گیر انسان.
- از نظر تاثیر در بهداشت حیوان از نظر بیماریها.
- از نظر اقتصادی.
عوامل ایجاد کننده بیماریها زئونوز عبارت از
باکتریها ،
ویروسها ،
قارچها و انگلها هستند.
زئونوزهای انگلی مهم در ایران
زئونوزهای انگلی مهم در ایران ،
توکسوپلاسموز ،
لیشمانیوز جلدی و احشایی کیست هیداتیو ،
کرم کدوی گاوی می‌باشند که اهمیت آنها به لحاظ ایجاد خطرات جانبی برای انسان است. بیماریهای زئونوز دیگر نیز هستند که آثار سوء آنها اثبات شده است و لیکن خطرات آنها کمتر و قابل تحملتر است، مانند
کریپتوسپوریدیوم.
لانه اکولوژیک
هر بیماری مشترک ،
اکولوژی و
اپیدمیولوژی خاص به خود را دارد. هر چه تعداد گونه‌های حیوانی که استعداد ابتلا (حساسیت) به بیماریها را دارد کمتر باشد، انتشار جغرافیایی بیماری محدودتر است. اگر در عین حال بیماری منتقله بوسیله
بند‌پایان باشد فقط در آن شرایط اکولوژیک بیماری دیده می‌شود که محیط برای زندگی و تولید مثل حیوان مخزن و تکثیر بند‌پای ناقل مساعد باشد. بطوری که بسیاری از بیماریهای زئونوز در شرایط اکولوژیک خاصی و در کانونهای محدودی دیده می‌شود که این کانونها را
لانه اکولوژیک می‌نامند.
عوامل موثر در انتشار زئونوزها
- تغییر و تراکم جمعیتی انسان و حیوان.
- افزایش حرکات جمعیت انسان و حیوان از قبیل مهاجرت ، زیارت ، جنگ ، زلزله ، پناهندگی ، توسعه کشاورزی.
- تجارت محصولات حیوانی.
- تغییرات محیطی زندگی انسان و تعویض شرایط طبیعی مانند بیابان‌زایی یا بیابان‌زدایی.
- تماس شغلی با حیوانات و محصولات یا فضولات حیوانی.
- تغییر در عادات زندگی و فرهنگ غذایی می‌باشد.
آثار خطرناک توکسو بلاسموز
آثار بسیار خطرناک توکسوبلاسموز در مادران و نوزادان که گاهی در 30% موارد عوارض غیر‌قابل برگشت ایجاد می‌کند، بسیار حائز اهمیت است و متاسفانه در این بررسی میزان وجود
آنتی‌بادی ضد توکسوپلاسما نیز بسیار هشدار دهنده است. به علاوه وجود میزان بالای کریپتوپسوریدیوم خود عامل هشدار دیگری است.
نتیجه گیری
در مورد اهمیت بهداشتی انگلها با عنایت به
بیماریهای انگلی زئونوز (مشترک بین انسان و حیوان) نیز سخن دقیقی نمی‌توان گفت، ولی آثار خطرناک توکسوپلاسموز ،
لیشمانیوز ، کریپتوسپوریدیوز هیداتیدوز و
فاسیولز و غیره که در سال هزاران نفر را به کام مرگ می‌برد حکایت‌کننده از اهمیت بهداشتی و درمانی این قبیل بیماریهاست که عامل ایجاد آنها عده کمی از انگلهای موجود در جهان طبیعت هستند.
مباحث مرتبط با عنوان
