نگاه اجمالی
مردم ، سالیان دراز با مشاهده
آسمان تصور می‌کردند که شکل گروههای
ستارگان همانند اشیا و موجودات روی زمین است. این گروههای ستارگان را
صور فلکی می‌نامند. برخی از این صورتهای فلکی مشهور را به راحتی می‌توان یافت. برخی دیگر ، از ستارگان کم نور تشکیل یافته‌اند و جز در نواحی تاریک و دور از نور شهر دیده نمی‌شوند. اسامی بعضی از آنها هزاران سال است که مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حالی که دیگران اسامی جدید دارند. نام صورتهای فلکی آسمان نیمکره جنوبی اغلب جدید است.
تقسیم‌بندی آسمان
کلمه صورت فلکی برای اخترشناسان امروزی معنی ویژه‌ای دارد. همانطور که کشور را به ایالتها و استانهای مختلف تقسیم‌بندی می‌کنند، آسمان نیز به 88 ناحیه تقسیم‌بندی شده است. هر یک از این نواحی به اسم صورت فلکی مخصوصی خوانده می‌شود. تمام ستارگان ، حتی کم نورترین آنها که در داخل مرزهای یک ناحیه قرار دارند، متعلق به آن صورت فلکی هستند.
صورتهای فلکی بهار
در شبهای بهار
صورت فلکی دب اکبر (خرس بزرگ) به بالاترین نقطه خود در آسمان می‌رسد. در
عرضهای جغرافیای 50 و 60 درجه شمالی ، می‌توان درست در بالای سر دید. به کمک بخشی از دب اکبر می‌توان سه ستاره قدر اول را به روش زیر در شبهای بهار پیدا کرد. با امتداد دم خرس ،
ستاره سماک رامح را پیدا می‌کنیم. سماک رامح یکی از روشنترین ستارگان آسمان نیمکره شمالی است و به رنگ سرخ دیده می‌شود. این ستاره متعلق به
صورت فلکی عوا (ارابه‌ران) است.
ستارگان دیگر این صورت فلکی همه بطور قابل ملاحظه‌ای از سماک رامح کم نورترند. در کنار عوا ، صورت فلکی کوچک و ظریف
الکیل یا فکه ، قرار دارد. که از ستارگان تقریبا کم نورتری تشکیل یافته است. آنها که همانند یک نیم دایره در کنار هم قرار گرفته‌اند، سبب می‌شوند که الکیل ، شکل مشخص و برجسته‌ای در آسمان داشته باشد. با امتداد منحنی که از دم اکبر شروع شده و از سماک رامح نیز می‌گذرد، به
ستاره سماک اعزل ، می‌رسیم. این ستاره قدر اول که روشنترین ستاره
صورت فلکی سنبله است، به رنگ سفید دیده می‌شود.
یکی از واضح ترین صورتهای فلکی بهار ،
صورت فلکی شیر است. در این موقع سال ، می‌توان با نگاهی به سمت جنوب آن را یافت.
ستاره قطبی در امتداد دو ستاره از صورت فلکی دب اکبر قرار دارد. حال اگر این خط راست را در جهت دیگر امتداد دهیم، به
صورت فلکی شیر می‌رسیم. سر شیر به شکل علامت سوال (؟) یا
داس است. ستاره قدر اول
قلب الاسد در این صورت فلکی است.
صورتهای فلکی تابستان
در شبهای تابستان ، سه ستاره قدر اول به وضوح دیده می‌شوند، که عبارتند از ردف در
صورت فلکی دجاجه (قو) ، نسر واقع در
صورت فلکی شلیاق و نسر طایر در
صورت فلکی عقاب. در تابستان با مشاهده سمت جنوب آسمان ، این سه را می‌بینیم که مثلث برجسته‌ای را درست می‌کنند. ردف روشن ترین ستاره صورت فلکی دجاجه است. گاه آنرا صلیب شمالی نیز می‌خوانند. دجاجه درست در میان
کهکشان راه شیری واقع است.
با
دوربین دوچشمی یا
تلسکوب کوچک ، چندین میدان انبوه ستاره‌ای را در این بخش آسمان می‌بینیم که برخی از آنها هزاران
سال نوری با ما فاصله دارند. این میدانهای ستاره‌ای به صورت درخشش راه شیری نمایان می‌شوند. در نزدیکی دجاجه ، تکه‌های تاریک ابر و غبار که در اعماق فضا قرار دارند، جلوی نور ضعیف ستارگان دوردست را می‌گیرند.
نسر واقع یکی از ستارگان صورت فلکی شلیاق است. شلیاق و نسر واقع به عقاب تعلق دارند. ستارگان دیگر در این صورت فلکی بسیار کم نورتر از نسر واقع و نسر طایر هستند.
صورتهای فلکی پاییز
صورت فلکی ذات‌الکرسی بهترین نقطه شروع برای یافتن ستارگان در پاییز است. پنج ستاره اصلی در آن همانند حرف w کنار هم قرار گرفته‌اند و با این که هیچ‌کدام روشنتر از قدر اول نیستند ولی به راحتی دیده می‌شوند. شبهای پاییز این صورت فلکی در بخش بالایی آسمان دیده می‌شود. در عرضهایی در حدود 50 تا 60 درجه می‌توان آن را درست در بالای سر دید. اگر دو ستاره آخری حرف w را امتداد دهیم، به
صورت فلکی قیفاووس می‌رسیم. در طرف دیگر آن
صورت فلکی امراه‌المسلسله واقع است.
به کمک حرف w ، می‌توان
صورت فلکی بزرگ فرس اعظم یا را یافت. ستارگان اصلی آن مربع بزرگی می‌سازند که مربع فرس اعظم نامیده می‌شود. این مربع اندازه بزرگی دارد. هیچ یک از ستارگان آن روشنتر از قدر اول نیستند.
صورتهای فلکی زمستان
صورتهای فلکی زمستان مشهورند و شناختن آنها نیز آسان است. زمستان بهترین موقع برای شروع شناسایی صورتهای فلکی است. یکی از باشکوه‌ترین مناظر آسمان را می‌توان در شبهای دی ماه دید. در این ماه
صورت فلکی شکارچی پیش روی شماست و در آن سه ستاره درخشان ، شمشیر کمربند این شکارچی افسانه‌ای را تشکیل می‌دهند. هفت ستاره از قدرهای اول و دوم فراموش نشدنی این صورت فلکی را بوجود می‌آورند.
ابط الجوزا ستاره بالایی سمت چپ ، سرخ رنگ است درست در مقابل آن ، رجل الجوزا قرار دارد که در قسمت پایین سمت راست واقع است و به رنگ آبی _سفید دیده می‌شود.
در راستای کمربند شکارچی می‌توان ستاره پرنور
شعرای یمانی را در
صورت فلکی کلب اکبر (سگ بزرگ) دید. شعرای یمانی درخشانترین ستاره‌ای است که می‌توان در نیمکره شمالی دید. شعرای یمانی در
صورت فلکی کلب اصغر (سگ کوچک) ستاره قدر اول دیگری است که با ابط الجوزا و شعرای یمانی مثلثی می‌سازند.
با نگاهی به بالای
جبار صورتهای فلکی
ثور (گاو) و
جوزا (دو پیکر) را می‌توان یافت. روشنترین ستاره ثور یعنی دیران همانند ابط الجوزا سرخ‌رنگ است. در نزدیکی سر ثور ،
خوشه پروین (هفت خواهر) قرار دارد که به وضوح دیده می‌شود. اگر اندکی بالاتر از ثور را نگاه کنیم،
صورت فلکی ممسک الاعنه را خواهیم دید. ستاره قدر اول و زرد رنگ
عیوق در این صورت فلکی است.
منطقه‌البروج
نزد بسیاری از مردم دوازده صورت فلکی از شهرت بسیاری برخوردارند. آنها در منطقه‌البروج واقع‌اند.
منطقه‌البروج نواری از صورتهای فلکی است که دور تا دور آسمان کشیده شده است. سبب اهمیت این نوار آن است که
مسیر ظاهری خورشید ،
ماه و
سیارات همواره در درون آن دیده می‌شود. می‌توان دور کرد که ستارگان صورتهای فلکی منطقه‌البروج ،
مدار زمین به دور خورشید را احاطه کرده‌اند. مسیر همه سیارات به دور خورشید و
مدار ماه به دور زمین تقریبا در یک صفحه واقع‌اند. شکل
منظومه شمسی همانند یک قرص گرد بسیار بزرگ ولی نازک است. بنابراین بیشتر اعضای منظومه شمسی را همواره در میان صورتهای فلکی منطقه‌البروج می‌یابیم.
علامت منطقه‌البروجی مشخص
علامت منطقه‌البروجی شما آن صورت فلکیی است که هنگام تولدتان
خورشید در آن قرار داشته است، با اینکه ستارگان آسمان در روز دیده نمی‌شوند، ولی می‌دانیم آنها در آسمان هستند. با گردش زمین در مدار خود ، از نظر ما ، مکان خورشید در میان دوازده صورت فلکی منطقه‌البروج حرکت می‌کند.
طالع‌بینان ، منطقه‌البروج را به دوازده بخش مساوی تقسیم می‌کنند و به گمان آنها خورشید هر بخش را در یک ماه می‌پیماید. در حالی که ، به نظر اخترشناسان صورتهای فلکی منطقه‌البروج اندازه‌های مساوی ندارند.
در جدول زیر اسامی دوازده ماه سال و صور فلکی مربوط به آنها آمده است.
|
|
| بهار | تابستان | پائیز | زمستان
|
| حمل (فروردین) | سرطان (تیر) | میزان (مهر) | جدی (دی)
|
| ثور (اردیبهشت) | اسد (مرداد) | عقرب (آبان) | دلو (بهمن)
|
| جوزا (خرداد) | سنبله (شهریور) | قوس (آذر) | حوت (اسفند)
|
مباحث مرتبط با عنوان
