مقدمه
صدپایان شکل باریک ، دراز و بندبندی دارند و از طرف پشتی شکمی پهن میباشند. در سر یک جفت شاخک طویل با 12 بند یا بیشتر وجود دارد و یک جفت آرواره زیرین و دو جفت ، آرواره زیرین نیز در سه آنها یافت میشود. بدن هزارپایان استوانهای و مرکب از قطعههای بسیار میباشد و در دیواره بدن آنها رسوبات املاح آهکی وجود دارد اکثرا آنها رنگ روشن دارند چشمهای ساده دارند و شکم آنها طویل بوده و دستگاهها و گردش خون و گوارش تا حدودی مانند صدپایان است. هزار پایان در جاهای مرطوب و تاریک زیر سنگها یا داخل چوبهای پوسیده زندگی میکنند.
ساختمان بدن صدپایان
در گونههای مختلف بدن از 15 تا 173 قطعه تشکیل میشود. اولین قطعه دارای یک جفت چنگال سم چهاربندی است دارای دو یا سه جفت غده بزاقی در دهانند و دارای دو لوله مالپیگی طویل میباشند که عمل دفع مواد را دارد. منفذ تناسلی میان شکمی و در آخرین بند قرار دارد. جنسها از هم مجزا هستند هر یک دارای یک غده تناسلی پشتی و غدههای فرعی زوج میباشند. این غدهها به یک سوراخ تناسلی واقع در سطح شکمی میپیوندند.
محل زندگی
صدپایان بیشتر در کشورهای گرم زندگی میکنند. روزها زیر سنگها و چوب مخفی میشوند و شبها برای شکار
کرم خاکی و
حشرات به سرعت به اطراف میروند. گونههای بزرگ ممکن است
موشها را نیز شکار کنند. بطور کلی حیوانات شبانهاند. از ترسییری Tertiary تا به حال وجود داشته و امروز نیز وجود دارند.
نحوه تغذیه
این جانوران شکار را با زهر ناشی از مجرای چنگال سم میکشند و با کمک آرواره زیرین میجوند.
نحوه تولید مثل
بعضی از صدپایان تخم گذارند و بقیه بچهزا هستند. بچه جانور به بالغ شباهت دارد و دارای همان تعداد یا تعداد کمتری قطعه نسبت به بالغها میباشد و جنسها از هم جدا هستند.
انواع گونه
صدپایان شامل 1700 گونهاند.
ژئوفیلوس (Geophilus) دارای بدنی نازک و صاف است 93 تا 31 جفت پا دارد،
لیتوبیوس (Lithobius) تا 30 میلیمتر بلندی میرسد 15 جفت پا دارد.
اسکلوپاندرا (Scolopendra) تا 100 میلیمتر بلندی دارد و دارای 21 جفت پا میباشد.
سرماتیافورسپس (Cermatia scutigera) یا صدپای خانه تا 25 میلیمتر بلندی میرسد. 15 جفت پا دارا پاها و شاخکها همگی دراز و باریک چشمهای آنها مرکب است در ساختمانها زندگی میکند حرکتی تند و سریع دارد و از حشرات تغذیه میکند.
آسیب رسانی
بعضی گونههای مناطق حاره به درازای بیش از 10 تا 12 سانتیمتر میرسند و محل گزش آنها برای انسان بسیار دردناک و گاهی خطرناک است. صد پاهای خانگی کوچک و چابکند دارای 15 جفت پای شکننده و درازند. این جانوران حشرات را نمیخورند و برای انسان بیزیانند.
ساختمان قلب (گردش خون)
قلب در طول بدن امتداد داشته و از حفره دل پوشی احاطه شده است و در آن یک جفت منفذ و سرخ رگهای جانبی در هر قطعه دیده میشود. در بعضی قطعهها سوراخهایی وجود دارد که به یک دسته باهم پیوسته لولههای نایی متصل میگردد.
ساختمان چشم
چشمهای آنها ساده است.
عمل دفع
دارا دو لوله مالپیگی طویل میباشند که عمل دفع مواد را دارد.
ساختمان بدن هزارپایان
هزار پایان دارای بدنی استوانهای شکل و دارای قطعات زیاد میباشند و در دیواره بدن آنها دارای رسوبات آهکی است و رنگی روشن دارند.
ساختمان چشم
در سر ، دو دسته چشمهای ساده دیده میشود.
تعداد شاخک
در سر ، یک جفت شاخک کوتاه آرواره زیرین و زبرین دیده میشود.
ساختمان سینه
سینه کوتاه است و مرکب از چهار قطعه است و در هر یک ، یک جفت پا موجود است.
ساختمان شکم
شکم آنها طویل است و مرکب از 20 تا 100 قطعه لولا میباشد. که در هر یکم دو جفت منفذ تنفسی و عقدههای عصبی وجود دارد و دو جفت پای هفتبندی نیز مشاهده میشود.
دستگاه گردش خون
دستگاههای گردش خون و گوارش تا حدودی مانند صدپایان است تعداد نایها بسیار است و از هم مجزا است و هر یک عبارت از کیسه است با انشعابات زیاد که به سوراخی واقع در جلو هر پا متصل میشود.
اندام تناسلی
غده تناسلی منفرد و در سطح شکمی واقع است و دارای مجرایی است که در سومین قطعه باز میشود. حیوان نر ضمایم تغییر شکل یافتهای به نام
گونوپدGonopods در قطعه هفتم دارد.
محل زندگی
هزار پایان در جاهای مرطوب و تاریک ، زیر سنگها یا داخل چوبهای پوسیده زندگی میکنند و از نور میگریزند. این جانوران به آهستگی حرکت و گردش میکنند.
نحوه حرکت
این جانوران به آهستگی حرکت و گردش میکنند و بدنشان در حال حرکت کشیده است و با شاخکهای خود مسیر حرکت را آزمایش میکنند از حرکت پاهای متعددی جانور یک رشته موج از عقب به جلو به چشم میخورد.
نحوه تغذیه
غذای این جانوران از مواد گیاهی خشک است ولی مواد جانوری را نیز میخورند.
نحوه دفاع
بعضی گونهها به هنگام تحریک با چوب و یا شیئی دیگر به صورت مارپیچی پیچیده میشوند در برابر بعضی دشمنان سلاح هزارپایان غدههای متعفنی است که مایع بسیار بدبویی ترشح میکند.
مشخصات نوزاد
نوزاد هزارپا پس از بیرون آمدن از تخم فقط شش قطعه و سه جفت بند دارد بقیه قطعه در شش پوست اندازی متوالی در جریان رشد جلو قطعه مخرجی اضافه میشود.
مباحث مرتبط با عنوان