دید کلی
احتیاج به مسکن ، یکی از ضروری‌ترین نیازهای جوامع امروزی است. بطوری که آمار و ارقام همراه با گزارشهای متفاوت نشان می‌دهند، کمتر جامعه‌ای وجود دارد که توانسته باشد مشکل مسکن خود را بطور نسبی حل کند. نکته جالب توجه این است که تمام مراحل تهیه مسکن با علم شیمی و تکنولوژی مربوط به آن عجین است که در اینجا به آنها اشاره می‌کنیم.
آماده‌سازی زمین
برای احداث واحد مسکونی ، شیمی بگونه‌ای مستقیم و یا غیر مستقیم دخالت دارد. مثلا برای کندن پی ساختمان ، به وسایلی نیاز است که چه بصورت سنتی ( یعنی به کمک بیل و کلنگ ) و چه بصورت پیشرفته ( یعنی به کمک ماشینهای مکانیکی ) طی فرایندهای مختلف شیمیایی تهیه می‌شوند. از طرف دیگر ، برای ایجاد استحکام بیشتر پی ساختمان ، معمولا آنرا از طریق قالب‌بندی و بتون‌ریزی و یا در شکل سنتی آن با مخلوط
آهک و خاک رس پر می‌کنند که به مرور زمان ، سخت شده و به ساروج تبدیل می‌شود و هر دو مورد ، به گونه‌ای با شیمی در ارتباط است.
تهیه آجر
آجر ، علی رغم ظاهر ساده آن ، امروزه عمیقا با
علم شیمی و تکنولوژی کامپیوتری درهم آمیخته است. زیرا برای بالا بردن کیفیت آجرها از نظر تحمل فشار ، ایزولاسیون و غیره ، آنها را با کانی‌های مختلفی نظیر
میکا ،
تالک و ... ، به نسبتهای مختلفی که در نتیجه پژوهشهای طولانی بدست آمده است، مخلوط می‌کنند. بعلاوه برای تولید انبوه آن ، امروزه در بیشتر نقاط دنیا از سیستم بسیار پیچیده کامپیوتری و کاملا اتوماتیک استفاده می‌کنند که بحث تفضیلی در ارتباط با شیمی و این تکنولوژی پیشرفته از محدوده این بحث خارج است.
سیمان
یکی از اساسی‌ترین مصالح ساختمانی است که از پخته شدن مخلوط نرم و متجانس
سنگ آهک ،
سیلیس ،
آلومین و
اکسید آهن ، طی مراحل مختلفی از یک فرایند شیمیایی بدست می‌آید.
آهن
زمانی ، توان و زیر بنای تکنولوژی یک کشور را بر اساس میزان تولید
آهن و
فولاد سالیانه آن ارزیابی می‌کردند. امروزه نه تنها این روش حفظ شده است، بلکه هر روز برای بهبود کیفیت آهن تحقیقات فزاینده‌ای در جریان است که اساس آنها عمدتا فرایندهای شیمیایی است. می‌دانیم که سنگ معدنهای آهن یعنی هماتیت (
) ، مگنتیت (
) ، لیمونیت (
) و سیدریت (
) طی مراحل پیچیده شیمیایی با بکارگیری تاسیسات عظیم ذوب آهن به آهن ( بصورت چدن و عمدتا فولاد ) تبدیل می‌شود و پس از ذوب شدن و قالب‌گیری به شکلهای مختلف در می‌آید و بصورتهای گوناگون در تاسیسات ، ساختمان و ... مصرف می‌شود.
گچ و آهک
مواد آهکی موجود در طبیعت به دو صورت کربنات (سنگ آهک) و سولفات (ژینپس یا سنگ گچ) وجود دارند که پس از ایجاد تغییراتی در آنها ، از آنها در کارهای ساختمانی استفاده می‌کنند. استفاده از آهک در کارهای ساختمانی از زمانهای بسیار قدیم بین مصری‌ها ، یونانی‌ها و رومی‌ها متداول بوده است. آنان با مخلوط کردن آهک ، خاکستر آتشفشانی و خاک آجر ، نوعی ساروج می‌ساختند که بتدریج در زیر
آب سخت می‌شد و در سال 1818 شخصی به نام "
ویکا" ثابت کرد که خاصیت سخت شدن ساروج در زیر آب ، بعلت
گل رسی است که در آهک وجود دارد.
امروزه نیز در ساختمان‌سازی به روش سنتی ، پی را با مخلوطی از خاک رس و آهک به نسبت تقریبی 35 تا 40 درصد گل رس پر می‌کنند که در این صورت بدون شکفته شدن آهک ، مخلوط آن با خاک رس به مرور زمان سفت می‌شود. آهک را معمولا از حرارت دادن سنگ آهک ( کربنات کلسیم ) در دمای بین 1000 تا 1200 درجه سانتی‌گراد تهیه می‌کنند. گچی که معمولا در آراستن رویه داخلی ساختمان بکار گرفته می‌شود دارای فرمول
است (گل پخته) که بر اثر مجاورت با آب بصورت ذرات بلوری آبدار به فرمول
متبلور می‌شود. این دانه‌های بلوری به هم می‌چسبند و باعث گرفتن گچ می‌شوند.
کف پوش ، رنگ و کاغذ دیواری
امروزه هر کدام از این مصالح از ضروریات احداث بنای مسکونی است. مثلا کف پوشها که خود طیف وسیعی را در بر می‌گیرند (مانند موکت ، نمد ، فرش ، کف پوش چوبی و ... ) طی فرایندهای پیچیده فیزیکی و شیمیایی تهیه می‌شوند. تکنولوژی مربوط به رنگها اساسا" بر شیمی متکی است که امروزه بصورت یک شاخه مجزا از علم شیمیایی مطرح و تحقیقات شیمیایی وسیعی در آن زمینه در حال گسترش است.
خود رنگ نه تنها بمنظور زینت دیوارهای درونی بنای مسکونی بلکه در نقش ماده ضد قارچ یا
باکتری که احیانا در لابه‌لای دیوارهای مسکونی رشد می‌کنند نیز بکار گرفته می‌شود. کاغذ دیواری که امروزه بعنوان زینت و آرایش نمای درونی بنای مسکونی بکار می‌رود، طی فرایند بسیار پیچیده‌ای تهیه می‌شود که جز با غنای علم شیمی و تکنولوژی مربوط به آن امکان‌پذیر نیست.
کاشی و سرامیک
این دو نوع فراورده ، همراه با سایر مصالح مورد نیاز برای احداث بنای مسکونی کارایی بسیار وسیعی پیدا کرده‌اند، بطوریکه نیاز به آن در کارهای ساختمانی انکارناپذیر است. با این توصیف ، کاشی و سرامیک که مواد اولیه آنها را
تالک ،
کائولن ،
دولومیت ،
بنتونیت و ... تشکیل می‌دهند، طی فرایند پیچیده مکانیکی و فیزیکی و شیمیایی تهیه می‌شوند و تکنولوژی مربوطه به آنها نقش بسیار ارزنده‌ای در بافت اقتصادی جامعه ایفا می‌کنند.
مباحث مرتبط با عنوان
