نگاه اجمالی
انقلاب صنعتی و رشد سرمایه داری در کنار آن تعادل کهن میان فعالیتهای اقتصادی و غیر اقتصادی را دگرگون ساخت و حوزه بازار را به تمام بخشها گسترش داد و همه چیز را به کالای قابل مبادله تبدیل نمود بطوری که اعتقاد به قدرت مطلق صنعت و موفقیت پولی همه چیز را تحت الشعاع قرار داد. در محیط شهری جدید وضعیت اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی نیز تغییر می‌کند، گیلدها کم‌کم از بین می‌روند، ناامنی شغلی برای افزارمندان و
طبقه کارگر بوجود می‌آید، بازار رقابتی برای نیروی کار و فروش کالا گسترش پیدا می‌کند.
کارخانه در این دوره یکی از واحدهای مهم شهری است.
معادن زغال سنگ بسیار فعال گردیدند و
تولید گسترده آهن و استفاده از
نیروی بخار از جمله وجوه تولید اقتصادی در این دوره است. ایدئولوژی مسلط در این زمان فردگرایی و سودمند گرایی است. حمایت از
مالکیت خصوصی بسیار با اهمیت است، و دولت سیاست عدم داخله را در پیش می‌گیرد. تحول از نظام افزارمندی به تولید کارخانه‌ای، افزایش ساعات کار را به همراه داشت. بطوری که در شهرهای قرن نوزدهم بین 12 تا 14 ساعت کار معمول بود.
عناصر اصلی مجموعه شهری در این دوره
عناصر اصلی مجموعه شهری جدید کارخانه و
راه آهن است و خود شهر به یک
زاغه بزرگ مبدل می‌شود. کارخانه هسته اصلی شهر را تشکیل می‌داد و همه ابعاد شهر تحت الشعاع آن قرار داشت. اولین کارخانه‌ها در بهترین مکان شهری نزدیک منابع آب ساخته شده بودند، زیرا به منابع آب فراوان برای ذخیره بخار و خنک کردن سطوح داغ ماشین آلات احتیاج داشتند. در عین حال ارزانترین راه تخلیه مواد اضافی به
رودخانه بود. در این دوره هیچ نوع
مدیریت شهری یا قانون برای منع استقرار کارخانه‌ها در محلات مسکونی و جلوگیری از آلوده کردن
محیط زیست وجود نداشت.
زیرا قانون اصلی این قرن قانون رقابت آزاد بود. هر چه که به سود و سرمایه تبدیل می‌شود مطلوب بود. راه آهن از طرف دیگر تا قلب شهر حرکت می‌کرد و به همراه خود دود و صدا می‌آورد و اغلب شهر را به بخشهایی تقسیم می‌کرد. کارخانه‌ها اغلب نزدیک خطوط
راه آهن واقع شده بود. برای
مهندسین راه آهن تنها حرکت آنها مهم بود. هیچ گونه توجهی به تاثیر آن در
محیط زیست معمول نبود.
مشکلات اساسی در این دوره
شهر قرن نوزدهم در واقع همانند یک زاغه بزرگ بود. تفکیک محله‌ها از هم هنوز پدید نیامده بود. مهاجرین شهری اتاقهایی در خانه‌ها اجاره می‌کردند و بطور متوسط در هر اتاق بین 3 تا 8 نفر در سنین مختلف زندگی می‌کردند و اتاقها فاقد نور و هوای کافی بودند.
شهرداری هنوز به شکل امروزی وجود نداشت.
زباله در خیابانها انباشته می‌شد و تنها وسیله برای جمع آوری آن استفاده از خوک بود. تجمع کثافت
بیماریهای واگیردار مانند
تیفوس ،
سل ،
آبله ،
سیاه سرفه. بیماریهای ناشی از کمبود آفتاب را شیوع می‌داد. از طرف دیگر
آلودگی هوا به علت گازهای سمی که کارخانه‌ها تولید می‌کردند باعث
بیماری سرطان و بیماریهای کشنده دیگر می‌گردید.
در طول قرن نوزدهم شهرنشینان عمری کوتاهتر از روستائیان داشتند و شهرها جمعیت خود را از طریق
مهاجرت حفظ می‌کردند. مسئله دیگر کمبود آب بود. در سال 1809 وقتی جمعیت
لندن یک میلیون نفر بود فقط آب در زیرزمین خانه‌ها وجود داشت. بعضی از محلات فقط سه روز از هفته آب داشتند. در حالی که لوله‌های آهنی برای جریان آب در سال 1746 ساخته می‌شوند اما تا 1817 مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. در
شهر صنعتی جدید اساسی‌ترین
خدمات شهری دیده نمی‌شد. عصر صنعت و تولید انبوه تا اواخر قرن نوزده فکری برای بهبود وضع زندگی مردم نکرده بود. در آخر این قرن
لوله کشی آب ،
دستشویی ، نورگازی ،
چراغ گاز و
حمام و
سیستم دخیره آب برای تمام شهر و
سیستم فاظلاب پدید می‌آید.
پیشرفتهای اساسی در این دوره
از 1870 توجه به
بهداشت رونق گرفت و
علم طب پیشرفت کرد و آگاهی نسبت به آلودگی محیط افزایش یافت. فشارهایی از جانب مردم برای بهبود محیط شهری پدید آمد. اول طبقه متوسط و بالای تحصیل کرده را تحت تاثیر قرار داد. که اولین گروهی بودند که به
حومه شهر رفتند. به تدریج دولت مسئولیتهایی مثل جمع آوری زباله و فراهم کردن آب را عهده دار می‌شود.
حومه‌های شهر بین 1850 تا 1920 ساخته می‌شوند، پیدایش حومه با رونق حرکت راه آهن ارتباط نزدیک دارد و در مراحل بعدی با پیدایش
ترنهای زیر زمینی و
اتومبیل رونق خاصی پیدا می‌کند تا سال 1950 حومه نشینی در
اروپا و
امریکا متداول می‌شود. بهبود وضع شهر به همراه
کشف برق ،
تلفن ،
رادیو ، خطوط حمل و نقل زیرزمینی و اتومبیل پدید می‌آید، که در این زمینه پیشرفتهای تکنولوژیک نقش مهمی دارد. به علاوه در آخر قرن نوزدهم در بیشتر کشورهای غربی قوانینی برای بهداشت، سلامتی و آموزش عمومی پدید می‌آید.
در این دوره حرکت عمودی شهر نیز آغاز می‌شود و پیشرفت معماری شکل شهر را تحت تاثیر قرار می‌دهد. البته در پیدایش ساختمانهای بلند قیمت زمین نقش بسیار مهمی دارد. ایستگاهها و
فرودگاهها هم به بیرون از مرکز شهر حرکت می‌کنند. پیدایش خطوط بزرگراه و رونق استفاده از اتومبیل و ایجاد
پارکینگ برای آن نیز یکی دیگر از خصایص
شهرهای مدرن است. اتومبیل تا حدود زیادی جانشین راه آهن می‌شود. حرکت بخشی از خطوط حمل و نقل به زیر زمین یعنی
مترو و از سال 1905 در اروپا آغاز می‌شود، پیدایش
بزرگ راهها در این دوره توسعه یافت.
مباحث مرتبط با عنوان
