شدت درخشانی و تابندگی
شار درخشانی كل مشخصه انتشار تابش از چشمه در تمام راستاها است. البته برای مقاصد عملی، اغلب اطلاع از شار در یك راستای معین یا شار تابشی بر یك جزء سطح به جای شار درخشانی كل حائز اهمیت است. مثلاً، برای راننده ماشین، به دست آمدن باریكه پرقدرتی از نور در زاویه فضایی نسبتاً باریكی كه شامل منطقه كوچكی از بزرگراه باشد اهمیت دارد. برای شخصی كه پشت میز تحریر نشسته است، چیزی كه اهمیت دارد افتادن نور برمیز، یا حتی قسمتی از میز است كه او استفاده میكند. به این ترتیب، دو مفهوم فرعی معرفی میشوند، یعنی شدت درخشانی
و تابندگی
.
شدت درخشانی، شار درخشانی متناظر با زاویه فضایی یك استرادیان یعنی نسبت شار درخشانی
موجود در زاویه فضایی
به این زاویه:
(1)
---------------- تابندگی عبارت است از شار درخشانی واحد سطح، یعنی نسبت شار درخشانی
تابیده بر سطحی به مساحت
به این مساحت:
(2)
----------------طبق رابطههای 1 و 2 روشن است كه برای چشمهای كه شار درخشانی معینی گسیل میدارد، میتوانیم شدت درخشانی گوناگون و تابندگیهای گوناگونی داشته باشیم.
در واقع، اگر تمام شار یا بخش بیشتری از آن را در زاویه فضایی كوچكی متوجه كنیم، آن گاه شدت درخشانی بزرگی در راستایی كه توسط این زاویه جدا میشود به دست خواهد آمد.
مثلاً بیشترین شار گسیل شده توسط قوس الكتریكی در یك نورافكن، در زاویه بسیار كوچكی متمركز است، و شدت درخشانی بسیار زیادی در راستای متناظر با آن به دست میآید. همین اثر با میزان كمتری با كمك چراغهای جلو ماشین به دست میآید.
به وسیله عدسیها یا بازتاب دهندهها میتوان شار درخشانی را در سطح كوچكی متمركز كرد و تابندگی زیادی به دست آورد. این اثر در وقتی كه نمونه دیده شده در میكروسكوپ باید به خوبی روشن شود به كار میرود.
بنابر فرمول (1) ، شار درخشانی
مساوی حاصل ضرب شدت درخشانی
و زاویه فضایی
است كه در آن انتشار مییابد:
اگر زاویه فضایی
، یعنی پرتوها دقیقاً موازی باشند، شار درخشانی نیز مساوی صفر است. این به آن معناست كه باریكه نوری دقیقاً موازی حامل هیچ انرژی نیست، كه معنای فیزیكی ندارد. به عبارت دیگر، باریكه نوری دقیقاً موازی نمیتواند در هیچ آزمایشی واقعیت داشته باشد. این یك مفهوم هندسی محض است. مثلاً زاویههایی كه پرتوها از یك ستاره دور به چشم ناظر یا تلسكوپ میتابند آن چنان كوچكند كه نمیتوان با روشهای موجود اندازهگیری كرد. ولی این زاویهها با صفر فرق دارد، و به این دلیل میتوانیم ستاره را ببینیم.
پیوند های خارجی
http://Olympiad.roshd.ir/physics/content/pdf/0266.pdf