مقدمه
اعتقاد به
قیامت و
معاد که یکی از
اعتقادات ادیان الهی است هرچند با اختلافاتی همواره در میان مردم رایج بوده و اکثریت معتقدند که یک روزی همه مردگان زنده خواهند شد و در آنجا دیگر پس از پشت سر گذاشتن یک زندگی توام با رنج و زحمت به رفاه و آسایش مطلق روی خواهند آورد. در
قرآن نیز که کتاب
دین اسلام میباشد با دید ویژهای بر این مطلب نگریسته شده و آن را وعدهای تخلف ناپذیر خوانده. منتها در نگاه قرآن یک تفاوت اصولی با سایر دیدگاهها دارد و آن اینست که آنچه که باعث
سعادت یا بدبختی در زندگی پس از مرگ میگردد همانا اعمال و رفتار این دنیا میباشد یعنی هر کس بر اساس رفتار خوب یا بدش در آن دنیا زندگی توام با خوشبختی یا رنج و عذاب را تجربه خواهد کرد و بیان میدارد که پس از اینکه قیامت رخ داد و سپس حکم الهی اعلام شد نیکوکاران و بدکاران از یکدیگر جدا میگردند در حالیکه مومنان روسفید و خندان
به سوی بهشت میروند و
کافران و
منافقان روسیاه، اندوهگین و با ذلت وخواری
به سوی دوزخ برده میشوند. هنگامی که مومنان به بهشت نزدیک میشوند درهای بهشت گشوده گردیده و فرشتگان رحمت به استقبالشان آمده و با درود و احترام، مژده سعادت همیشگشیان را میدهند. و از سوی دیگر درهای دوزخ به سوی کافران و منافقان گشوده گردیده فرشتگان عذاب با خشونت آنان را سرزنش کرده به آنان وعده عذاب ابدی میدهند. و بدین گونه
زندگی ابدی انسان شروع می گردد. منتها همچنانکه گفتیم چون زندگی انسان در آن جهان بر اساس عمل هر کدام از انسانهاست که در این دنیا انجام دادهاند در اینجا نگاهی گذرا خواهیم داشت به اعمال کسانی که در آنجا به سعادت و خوشبختی رسیدهاند و نگاه قرآن را راجع به اسباب ورود به بهشتشان در این دنیا انجام دادهاند تا در پرتو آن مستحق چنین سعادتی گشتهاند.
اسباب ورود به بهشت
البته
ایمان، عمل صالح،
تقوی،
احسان،
جهاد،
شهادت،
ترک هوا پرستی و
گناه و
شرک و غیره میباشد که در زیر به بیان برخی از آیات میپردازیم:
اعمال بهشتیان در دنیا
آیات ایمان و عمل صالح
در سوره کهف آیات 30 و 31 ایمان و عمل صالح انسانها را عامل سعادتشان دانسته و بیان میدارد که " مسلما کسانی که ایمان آوردند و کارهای شایستهای انجام دادند، ما پاداش نیکوکاران را ضایع نخواهیم ساخت، آنها کسانی هستند که بهشت جاویدان برای آنهاست."
سوره عنکبوت آیه 58 " کسانی که ایمان آوردند و اعمال خوب انجام دادند آنان را غرفهها و کاخهایی از بهشت جای میدهیم...چه خوب است پاداش عمل کنندگان".
سوره توبه آیه 72"خداوند به مردان و زنان با ایمان باغهایی از بهشت وعده داده که نهرها از زیر درختانش جاری است".
سوره نساء آیه 123" کسانی که ایمان آوردهاند و اعمال صالح انجام دادهاند بزودی آنان را در باغهایی از بهشت وارد میکنیم ... وعده خدا حق است و کیست که در گفتار و وعدههایش از خدا صادقتر باشد".
سوره کهف آیه 2 و 3 " ... مومنانی را که کارهای شایسته انجام دهند بشارت دهد که پاداش نیکویی بر آنهاست که جاودانه در آن _ بهشت _ خواهند بود.
سوره تغابن آیه 9"و هر کس به خدا ایمان آورد و کار شایسته انجام دهد کارهای بدش را میپوشاند".
ایمان توام با عمل صالح و صبر
سوره کوثر آیه 3 "الا الذین آمنوا عملوالصالحات وتواصعوا بالحق وتواصعوا بالصبر"
ایمان توام با ولایت اهل بیت
سوره مجادله آیه 22 راه یافتگان بهشت کسانی هستند که علاوه بر ایمان به خدا به
اصل نبوت نیز ایمان آوردهاند و راه رسیدن به خدا را راه انبیاء و اولیاء دانسته و از آنها در رسیدن به خدا اطاعت نموده و با دشمنانشان به مقابله یرخواستهاند که قرآن نیز به این اصل چنین اشاره مینماید "هرگز مردمی که ایمان به خدا و روز قیامت آوردهاند چنین نخواهی یافت که دوستی با دشمنان خدا و رسول کنند هر چند آن دشمنان، پدران، فرزندان، برادران وخویشان آنها باشند".
سبقت گریندگان در اعمال صالح
در سوره توبه آیه100آنهایی که نه تنها در این دنیا کارهای صالح انجام میدهند بلکه در انجام این کارها همیشه سعیشان بر این است تا گوی سبقت را از دیگران بربایند و همیشه پیشگامی را حفظ کنند وعده بهشت داده شده و چنین بیان فرموده که "سبقت گیرندگان نخستین از مهاجرین و انصار کسانی که به نیکی از آنها پیروی کردند، خداوند از آنها خشنود گشت و آنها از او _خدا_ و باغهایی از بهشت برای آنان فراهم ساخته".
تقوا پیشهگان و پرهیزگاران".
در
سوره دخان آیات 51 تا 53 تقوا و پرهیزگاری را یکی دیگر از عوامل خوش عاقبتی انسانها شمرده و میفرماید "پرهیزگاران در جایگاه امنی قرار دارند در میان باغها وچشمهها". در معنی تقوا نیز بسیار حرفها گفته شده که خلاصه آنها اینست که تقوا یعنی اینکه خدا تو را در جاهایی که امر کرده غایب نبیند و در جاهایی که حرام نموده حاضر نیند.
سوره زمر آیه 20 "کسانی که تقوی الهی را پیشه کنند برای آنان غرفهها و قصرهایی بناشده..."
سوره رعد آیه 35 "توصیف بهشتی که به پرهیزگاران وعده شده اینست که نهرهای آب از زیر درختانش جاری است و میوه آن همیشگی و سایهاش دائمی است این است سرانجام کسانی که پرهیزگاری پیشه کردهاند".
سوره صافات آیه 39-47 "بدرستی که پرهیزگاران در میان باغهای بهشت و نعمتهای فراوان جا دارند ... کسانی که ایمان آورند ... از پاداش عملشان چیزی نمیکاهیم و هر کس در گرو اعمال خویش است".
سوره مرسلات آیه 40 الی 43"متقین در سایهها و در میان چشمهها قرار دارند و ... بخورید و بنوشید گوارایتان باد اینها در برابر اعمالی است که انجام میدادید ما اینگونه نیکوکاران را پاداش میدهیم".
حجرات آیه 13"براستی گرامی ترین شما در پیشگاه خدا، باتقواترین شماست".
نماز
سوره معارج آیه 32 تا 35 "آنها که به ادای شهادتشان قیام نمایند و آنها که بر نماز مواظبت دارند آنها در باغهای بهشتی گرامی داشته میشوند".
سعی وتلاش
همچنانکه
سعی و تلاش در دنیا باعث خوشبختی هر انسانی در زندگی دنیاست و انسان از نتیجه آن بهرهمند میگردد باید یادمان باشد که این نتیجه سعی و تلاشمان منحصر به دنیا نبوده بلکه اگر سعی تلاشمان در دنیا سازنده باشد به طور حتم نیز در آخرت نیز سازنده خواهد بود که به این حقیقت در
سوره انسان آیه 22 چنین اشاره گردیده " این پاداش شماست و سعی وتلاش شما مورد قدردانی است".
سوره نور 37"مردانی که هیچ کسب و تجارتی آنان را از
یاد خدا غافل نمیسازد".
سوره اسراء آیه 19" آن کس که سرای آخرت را بطلبد و برای آن سعی و کوشش کند در حالی که ایمان داشته باشد سعی و تلاش او پاداش داده خواهد شد".
اخلاص
اخلاص یکی دیگر از چیزهایی که باعث خوش عاقبتی میگردد یعنی اینکه اگر انسان در این دنیا کاری انجام میدهد برای
ریا نباشد، برای
فخر فروشی نبوده بلکه صرفا به خاطر خدا بوده باشد یعنی اگر ایمان آورده، اگر عمل صالح انجام میدهد، اگر در حق کسی خوبی انجام میدهد همه وهمه فقط به خاطر خدا باشد و انگیزه دیگری در کارهایش نداشته باشد، در این صورت به رستگاری خواهد رسید قرآن در
سوره مائده آیه 119راجع به چنین کسانی با چنین اعمالی میفرماید "امروز روزی است که راستی راستگویان به آنها سود میبخشد برای آنها باغهایی از بهشت است که نهرها از زیر آن میگذرد و تا ابد جاودانه در آن میمانند".
تزکیه نفس (جهاد با نفس)
سوره طه آیه 75 و 76 کسانی که در این دنیا به اصلاح نفس خود بپردازند و وجود خود را از وجود انواع
رزایل اخلاقی مانند
شرک به خدا، بداخلاقی، بیعفتی و بیحیایی و غیره پاک نمایند و در مقابل وجود خود را به انواع
فضایل اخلاقی مانند
خداپرستی،
امانتداری،
خوش اخلاقی،
صداقت و غیره آراسته نمایند، در مقابل همه رنجهایی که از این ناحیه متحمل شدهاند در باغهای جاویدان بهشت که نهرها از زیر درختانش جاری است درحالی که همیشه در "آن خواهند بود و این پاداش کسی است که خود را تزکیه و پاک نماید".
استقامت برای خدا
سوره احقاف آیه 13 و 14 البته صرف ایمان آوردن نمیتواند باعث نجات انسان باشد بلکه ایمان آن زمانی مفید واقع خواهد شد که انسان باید در ایمانش ثابت قدم نیزباشد و در مقابل سختیهایی که در زندگی چه از بابت ایمان یا غیر آن روبرو شده در ایمانش سست نشده و آن را حفظ نماید "کسانی که گفتند پروردگار ما الله است پس استقامت کردند نه ترسی برای آنان است و نه اندوهگین میشوند آنها اهل بهشتند".
خشوع در برابر خدا
سوره ق آیه 32 -35
"این (بهشت) چیزی است که به شما وعده داده میشود و برای کسانی است که به سوی پر.وردگار باز میگردند پیمانها و احکام او را حفظ میکنند آن کسی که از خداوند رحمان در نهان خشوع دارد و با قلبی پرانابه محضر او حاضر میشود".
سوره نازعات آیه 41 و 42 "کسی که از مقام پروردگار خویش بترسد و نفس خود را از هوسها باز دارد پس بدرستی که جایگاه او بهشت خواهد بود".
امانتداری
سوره معارج آیه 32 امانتداری و عدم خیانت به امانت که یکی از ویزگیهای عمده انسانهای بزرگ میباشد نیز یکی از عوامل سعادت انسان در هر دو سرای دنیوی و اخروی است البته در زبان قرآن امانت تنها آن چیزی نیت که دیگری آن را به انسان بدهد و انسان در حفظ آن از سرو جان بگذرد بلکه دست و زبان و سلامتی و زن و فرزند و هر چیزی که انسان در زندگی از آن برخوردار است به عنوان امانت معرفی شده و بر این اساس امانتدار واقعی کسی است که در استفاده و بهرهگیری از تمام امکانات و نعمتهای مادی و معنوی نهایت امانتداری را رعایت نماید بر این اساس است که میفرماید " آنها که امانتها و عهد خود را رعایت کنند.... آنها در باغهای بهشتی گرامی داشته میشوند".
رفتار با خانواده
سوره طور آیه 27 یکی از دیگر مواردی که در سعادت انسان مورد تاکید قرار گرفته مهربانی و خوش خلقی با خانواده میباشد و بیان میدارد که بهشتیان یکی از کارهای که باعث خوشبخیشان شد را همین مورد دانسته و میگویند " در دنیا با خانواده خود مشفق بودیم_ نرم دل بودیم در میان اهل خود از ترس معصیت پروردگار".
تسلط بر شهوت
سوره معارج آیه 29 و 30 یکی دیگر از کارهایی که تاثیر مستقیم در سعادت یا بدبختی انسان نقش ایفا میکند چگونگی ارضاء میل جنسی است، قرآن بر خلاف برخی مکاتب که جهت سعادتمند شدن استفاده از میل جنس را ممنوع اعلام میکنند راه منطقی را پیشنهاد کرده بلکه نه تنها میل جنسی را آزاد میگذارد بلکه راه صحیح بهرهمند شدن از آن را نیز بیان مینماید " آنان که اندام خود را از شهوت رانی نگه میدارند مگر بر زنان حلال و کنیزان ملکی خودش که از اعمال شهوت هیچ علامت ندارند".
صبر
یکی دیگر از صفتهایی که باعث
سعادت انسان گردیده و او را خوش عاقبت میکند
صبر و بردباری در برابر مشکلات و مصیبتهایی است که در این دنیا برایش یا بر یکی از خویشاوندانش رخ میدهد، میباشد. البته صبر انواع مختلفی دارد که صبر در برابر مشکلات، صبر در برابر فوت خویشان و صبر در برابر گناه یکی از انواع صبر میباشد که در سوره انسان آیه 12 به خوش عاقبتی صبر کنندگان چنین مژدهای داده شده که "در برابر صبرشان بهشت و لباساهای حریر بهشت را به آنان پاداش میدهد".
سوره رعد آیات23و 24 "بهشتهای عدن که آنان با پدرانشان و همسرانشان و فرزندانشان که درستکارند در آن داخل میشوند، و فرشتگان از هر دری بر آنان در میآیند (بر آنان میگویند:) درود بر شما به _ پاداش _ آنچه صبر کردید".
سوره انسان آیه 12"و پاداش صبر آنان باغ بهشت و لباس حریر بهشتی لطف فرمورد".
توبه
سوره تحریم آیه 8 بازگشت به سوی خدا با پشیمان شدن از اعمال بد و تصمیم بر ترک آنها به همراه انجام اعمالی در اصلاح اعمال گذشته یکی دیگر از عوامل سعادت معرفی شده و تاکید میفرماید که "ای مومنان، به سوی خدا توبه خالص کنید... و شما را در باغهای بهشتی که فرموده درختانش نهر جاری است داخل کند".
البته در آیات قرآن، ایمان و عمل صالح، تقوا، هجرت، تحمل آرزوها، جهاد،
اجتناب از گناهان کبیره، صدقه دادن مخفیانه، احسان، توبه خالص و بپا داشتن نماز در آغاز روز و پایان روز و ساعاتی از شب از جمله اموری است که به عنوان محو آثار برخی از گناهان معرفی میشود.
ترس از نتیجه اعمال
و اینکه بر خلاف افراد دیگر که حتی وقتی با کوچکترین مشکلی در این دنیا روبرو میشوند زود میگویند خدایا من که کوچکترین گناهی نداشتهام، مرا به چه جهت به این مشکل انداختهای، مومنان با وجود اینکه از گناه فاصله گرفته و تمام اعمال خود را بر اساس اخلاص و وظیفه انجام میدهند باز از نتیجه اعمال خود در قیامت هراس داشته و " میترسند از روز قیامت که بدی و شدت و سختی آن همه اهل عصیان و طغیان را گرفته است".
نتیجه گیری
با نگاهی بر اعمال ذکر شده در بالا که به توسط آنها انسان میتواند به سعادت اخروی برسد انسان به این نتیجه میرسد که رسیدن به بهشت نه تنها کار دشواری نیست بلکه
جای تعجب زمانی است که انسان در آخرت به جایی غیر از بهشت برود!! چرا که راه یافتگان به بهشت همان کارهایی را انجام میدهند که همه انسانها از عمق جان آن را دوست داشته و در آرزوی صداقت و راستی بوده و از هر آنچه که بوی ریا و بیعفتی و ناجوانمردی و بیغیرتی بدهد متنفر میباشند که اهل بهشت نیز صفاتی غیر از اینها نداشتهاند منتها اینها یک چیزی بیشتر از دیگران داشتند و آن اینکه اراده خود را بیشتر از دیگران به کار گرفتهاند بر خلاف سستی دیگران.
مباحث مرتبط