تعریف
سنگهای بیرونی با بافت آواری ( Clastic ) هستند که محصول
ولکانیسم انفجاری می‌باشند.
تقسیم بندی ذرات آذر آواری بر اساس قطر ذره
ذرات و قطعات آذر آواری را از نظر قطر به 3 دسته تقسیم می‌کنند.
- خاکستر آتشفشانی : قطر کوچکتر از 2000000
- لاپیلی: قطر mm 64 ـ 2
- پمپ ( مدور و دوکی شکل ). بلوک ( زاویه دار ): قطر بزرگتر از mm 64
رده‌بندی و نامگذاری
- توف :
سنگی که اساسا از خاکستر تشکیل شده است.
- توف لاپیلی :
این سنگ از لاپیلی و خاکستر آتشفشانی تشکیل شده است.
- آلگومرا :
این سنگ اساسا از بمب آتش فشانی تشکیل شده است.
- برش ولکانیک :
سنگی که اساسا از بلوک تشکیل شده است.
- برش توفی :
برشی که با مقدار زیادی خاکستر همراه است.
- توفیت‌ها یا رسوبات توفی :
وقتی توفها در محل ته‌نشینی خود با مواد تخریبی (رسوبات اپی کلاستیک) مخلوط می‌شوند به سنگ حاصله توفیت می‌گویند.
- پامیس :
ماگماهای غنی از سیلیس وسیکوزیته بالایی دارند، وقتی این ماگماها به طور انفجاری تشکیل سنگهای پرحفره‌ای را بدهند پامیس تشکیل می‌شود. معمولا قطعات تشکیل دهنده آن لاپیلی و بمب است و در درجه اول خاکستر شیشه‌ای.
پامیس آنقدر حفره‌دار است که قطعات تشکیل دهنده‌اش روی آب شناور می‌مانند و بعد از زمان زیادی سنگ اشباع شده و در آب فرو می‌رود. معمولا حفرات پامیس مدور یا بیضوی هستند.
- اسکوریا :
یک سنگ با ترکیب بازالتی و به شدت حفره‌دار است. حداقل قسمتی از آن شیشه‌ای ولی آفانیتیک است.
- سیندر ( cinder ):
اغلب لاپیلی‌ها و بمب‌های بازالتی که به شکل اسکوریا هستند، سیندر نامیده می‌شوند.
- تفرا ( tephra ):
به هر ماده آذر آواری ، صرفنظر از اندازه آن گفته می‌شود.
رسوبگذاری سنگهای آذر آواری
سنگهای آذر آواری به طرق مختلف رسوب می‌کنند که دو نوع آن مهم می‌باشد.
- نهشته‌های بارشی ( ریزشی )
تفرا به دورن اتمسفر فوران کرده و بر اثر نیروی ثقل ته نشست حاصل می‌کند و به صورت ذرات محزا روی هم می‌نشینند. این نهشته‌ها معمولا تحت تاثیر نیروی وزن و اندازه ذرات قرار می‌گیرند. در نتیجه از نظر اندازه و ترکیب ذرات جور شدگی و لایه بندی خوبی نشان می‌دهند. گاه نشانه‌های تفریق بادی نشان می‌دهند.
- لاپیلی تجملی :
وقتی در توفهای بارشی ، توفها رطوبت و مواد ریز موجود در فضا را به خود جذب می‌کنند و لایه لایه رشد می‌نمایند و به شکل مرطوب رسوب می‌کنند، به صورت «گلوله‌های گلی» توفی در می‌آیند که به آنها لاپیلی رشد کرده می‌گویند. ممکن است ذرات مرطوب موجود در آزمایش‌های مربوط به هوا ، نتیجه فوران در محیطهای آبی یا دریاچه‌ها باشند. اکثرا اندازه‌شان 2 تا 10 میلی‌متر است و معمولا نزدیک مرکز فوران تجمع حاصل می‌کنند. سنگهایی که سخت شده و از این نوع لاپیلی‌ها تشکیل شده‌اند توف پیزولیتی می‌گویند.
- نهشته‌های جریانی :
تفراها بعد از ته نشست مواد ، تحت تاثیر نیروی ثقل شروع به جریان می‌کنند. این نهشته‌ها بطور شاخصی بدون جورشدگی و بدون لایه‌بندی هستند. بعضی از روانه‌ها ، توده‌های گرم لاپیلی و خاکستر پامیس هستند که بر اثر رها شدن و فرار گازهای ماگمایی گرم شده‌اند. این مواد ، گرما و تحرک بیشتری نسبت به بقیه آذر آواریها دارند و گرما و تحرک خود را در نتیجه گاز دهی سریع ماگما بدست آورده‌اند. این مواد بعدا ( یا در حین جریان ) به هم جوش خورده و ایگنمبریت‌ها را بوجود می‌آورند.
- لاهار :
جریان‌هایی که مخلوطهایی از بلوک ، لاپیلی و توف با آب همراه می‌شوند را جریانهای گلی یا لاهار می‌گویند. لاهار سرد و یا گرم است.
- ایگنمبریت یا توف روانه خاکستر :
به طور کلی به هر نهشته از روانه‌های آذر آواری گرم که گازدار شود و وسیکوزیته زیاد دارند ایگنمبریت می‌گوییم. سرعت جریان آنها زیاد و گرمای آنها بین 600 تا 900 درجه سانتیگراد بوده است که به سرعت سرد شده‌اند. سرعت سرد شدن بستگی به دمای اولیه و وسعت و بویژه ضخامت آن دارد. ضخامت ایگنمبریت‌ها بین کمتر از یک متر تا چند صد متر متغیر است. ایگنمبریت‌ها در صحرا مخلوطی از ذرات گرد نشده خاکستر شیشه‌ای و پامیس‌های لاپیلی هستند ( گاه بمب هم دیده می‌شود ). ترکیب آنها اغلب ریولیتی یا دایستی و گاه آنرزیتی می‌باشد.
لیتوفیزا اسفرولیت بزرگ در ایگنمبریت‌ها می‌باشد که دارای مرکز تو خالی می‌باشد که بعدها توسط فلز بخار پوسته گرفته است.
- توفهای آبی ( آکواژن ) یا هیالوکلاستیت :
وقتی ذرات آذر آواری بدرون آب ریخته و توسط آب سرد می‌شوند به آنها توف آبی یا هیالوکلاستیت می‌گویند. توفهای آبی معمولا با ولکانیسم زیر دریایی هستند.
یک
شیشه بازالتی قهوه‌ای روشن به نام
سیدروملان تشکیل دهنده مهم توفهای
آکواژن است. چون سیدروملان آبدار است براحتی دگرسان شده و تبدیل به یک جسم قهوه‌ای یا زرد به نام
پالاگونیت می‌شود.
مباحث مرتبط با عنوان
