مقدمه
سم‌شناسی علمی است که درباره شناسایی سموم مختلف ، خواص و اثرات آنها بر روی موجودات زنده و همچنین تجسس ، نمونه‌برداری و اندازه‌گیری آنها در محیط زیست و در بدن موجودات زنده و یا مرده بحث می‌کند. یکی از شاخه‌های سم‌شناسی ، سم‌شناسی صنعتی است که موضوع آن در رابطه با بحث درباره موادی است که در صنایع مختلف و در حرفه‌های گوناگون در تماس با کارگران قرار می‌گیرد. یکی از این مواد آلومینیوم است.
مشخصات آلومینیوم
وزن اتمی 97. 26 ، نقطه ذوب 660 درجه سانتیگراد ، نقطه جوش 1800 ، ترکیبات مهم آن آلومینیوم ، سولفات آلومینیوم و اکسید آلومینیوم است. از اثرات زیان‌بار آن می‌توان به امکان صدمه زدن به ریه‌ها اشاره کرد.
مصارف و تماسهای صنعتی
عمده‌ترین مصرف آلومینیوم در صنایع ساختمانی است و همچنین در ساخت ظروف و وسایل بسته بندی مصرف می‌شود. صنایع اتومبیل و صنعت قوطی‌سازی نیز مصرف کنندگان عظیمی به شمار می‌روند. سنگهای معدنی طبیعی آلومینیوم مانند بنتونیت و خاک رس در تهیه و تصفیه آب و صنعت قندسازی کاغذسازی مصرف می‌شود. تماسهای خطرناک مربوط به تهیه آلومینیوم فلزی و ساخت سمباده‌های آلومینیوم است. گردو غبار و دودهای آن در کارگاههای احیا حاوی آلومین یا اکسید آلومینیوم ، هیدروکسید سدیم ، اکسید سیلیسیوم ، آلومینیوم و کلسیم وجود دارد.
خواص فیزیولوژیکی
مسمومیت حاد
سولفات آلومینیوم به مقدار 100 میلی‌گرم در کیلواز راه تزریق زیر جلدی و برای یکبار در خرگوش بطور حاد سمی و حتی کشنده است و سمیت حاد آن از طریق داخل صفاقی نیز بیشتر خواهد بود. محلول املاح آلومینیوم که غلظت آنها بیش از یک در صد باشد در داخل جریان خون واسب شده و آمبولی ایجاد می‌کند.
مسمومیت مزمن
اینگونه مسمومیت‌ها از آلومینیوم و املاح آنی نیز در انسان و حیوانات گزارش نگردیده است مشروط بر آنکه تماس با آن همراه با سایر مواد محرک نسوج نباشد.
متابولیسم
بی‌خطر بودن آلومینیوم از نظر فیزیولوژی بخودی خود تا حد زیادی مربوط به فقدان خاصیت قابل جذب بودن آن از طریق خوراکی و یا تنفسی است. مطالعات نشان داده باقی ماندن و ضبط آلومینیوم در نسوج و الیاف در موشهایی که با آن تغذیه شده‌اند حتی تا 4 نسل مشاهده نگردیده و همچنین مقدار آلومینیوم در خون و یا ادرار پس از تجویزهای متعدد زیاد نشده و بالا نرفته است.
طرز تاثیر
در مواردی که آلومینیوم به مقادیر قابل ملاحظه و تقریبا 2 تا 3 برابر بیش از آنچه معمولات از طریق خوراکی به بدن وارد می‌شود (10 تا 100 میلی‌گرم در روز) تجویز گردد ، 10تا 25% از فسفر ادرار به مدفوع انتقال می‌یابد ولیکن کل فسفر تغییر نمی‌یابد و به نظر می‌رسد که فسفر آلی در دستگاه هاضمه با آلومینیوم ترکیب می‌شود.
مقادیر زیاد تا حد ppm 1400 آلومینیوم در جیره خوراکی یا رژیم جوجه‌ها مقدار فسفر خون و استخوانها را پایین می‌آورد و ممکن است منتهی به نرمی استخوان شود، ولیکن مقدار زیاد و مشابهی از آن در خوراک روزانه انسان هیچگونه آ ثاری که دلیل اختلال جذب و هضم پروتئین و کربوهیدراتها و چربیها باشد نشان نداده است. آلومینیوم باعث کاهش آنزیمهای موثر درهضم غذا می‌شود.
بیماریهای ناشی ازآلومینیوم
بیماری شیورز
این بیماری که اغلب کشنده بوده و به سرعت پیشرفت می‌کند حالت فیبروزی ریه از نوع غیر نودولر است. اولین بار این بیماری در آمریکا در کارگران صنایع سمباده آلومینیوم در 1947 گزارش گردیده است. عامل اتیولوژیکی واقعی آن شناخته نشده است ولیکن تماس با دود و بخارات اکسید آلومینیوم اکسید سیلسیوم علت این بیماری قلمداد می‌شوند.
اثرات پوستی آلومینیوم
هرگاه براده آلومینیوم به پوست انسان و یا حیوانات مالیده شود و یا ذرات آلومینیوم در داخل پوست یا زیر وست وارد شود ایجاد حالات حساسیت شدیدی نخواهد نمود. تماسهای متعدد مکرر پوست با بعضی از املاح آلومینیوم ایجاد ترکیب تحریک و خارش می‌نماید که به علت اسیدی است که در اثر هیدرولیز آزاد می‌شود. کسانی که در صنایع نساجی در پیچیدن بوبینهای مرطوب کار می‌کنند در اثر تماس پوست با زاج (ترکیب آلومینیوم) حالت بی‌حسی و احتقان مخصوصی در انگشتان خویش حس می‌نمایند که به نام آئروسنتنریا خوانده می‌شود.
استاندارهای بهداشتی تماس
هیچگونه تراکم مجازی برای آلومینیوم تعیین نگردیده است. الکینز حد مجاز را 15 میلی‌گرم در متر مکعب توصیه کرده است که بالاترین حدی است که در مورد همه گرد و غبارهای بی‌ضرر داده شده است.
حد اشتغال
آسان بودن احتراق پودر آلومینیوم باعث آتش سوزیها و انفجارهای بزرگ گردیده است. موقعی که حد متوسط ذرات آلومینیوم 0.14 میکرون باشد کمترین حد غلظت انفجار 40 تا 50 میلی‌گرم در لیترهوا است. کلرور آلومینیوم انیدر در موقعی که در ظروف فلزی بوده و با رطوبت مجاور شود خطر آتش سوزی دارد.
مباحث مرتبط با عنوان
