مقدمه
در چرخ و فلک فضا ،
کره زمین در هفت جهت حرکت میکند. هم اکنون که شما آرام نشسته و خیال می‌کنید که بی‌حرکت هستید، حداقل در هفت جهت مختلف و با سرعتهایی بسیار سرسام آور ، می‌چرخید. اگر از این سرگردانی سرگیجه نمی‌گیرید، به خواندن ادامه دهید.
حرکت وضعی زمین
کره زمین به دور محور فرضی که قطبهای شمال و جنوب را به هم وصل میکند، از غرب به شرق می‌چرخد. این چرخش توسط یک فیزیکدان فرانسوی به نام «
فوکو » ثابت شد. وی پاندول بلندی را در زیر طاق پانتئون در پاریس آویزان نمود و آن را به نوسان در آورد. تماشاگران با تعجب دیدند که پاندول در طول روز به آهستگی در جهت گردش عقربه ساعت حرکت کرده و سوزن تیز پائین آن بر روی سطح شنی زیر آن سطح دایرهای را ترسیم میکند.(
آونگ فوکو)
گردش زمین به دور خود ، بر نیروی محرکه موشکها ، گلولههای توپ ، رفت و آمد هواپیماها و جهت وزش بادها و تغییرات آب و هوا اثر میگذارد. کسانی که در میانه نصفالنهار شمالی (حدود تهران) قرار دارند، با سرعت
1300 کیلومتر در ساعت به دور محور زمین در حرکتند.
حرکت انتقالی زمین
کسانی که شبها آسمان را نظاره میکنند، با مشاهده تغییر محل
ستارگان در فصول مختلف ، متوجه
گردش زمین به دور خورشید می‌شوند (
صور فلکی و فصول سال).
صورت فلکی اسد در منطقة البروج که در فصل بهار در آسمان دیده می‌شود، جای خود را به مجموعه‌های عقرب و جبار در تابستان می‌دهد، بقیه صورتهای فلکی هم ، همینطور تغییر مکان می‌دهند، زیرا ما در روی زمین در حال حرکت در فضا هستیم.
دانشمندان نجوم معتقدند که زمین با سرعت
110000 کیلومتر در ساعت پیش میتازد. بنابراین هر روز با
کیلومتر در این جهت مسافرت میکنیم. یک بچه شیرخوار روزی که تولد یک سالگی او را جشن می‌گیرد، 950 میلیون کیلومتر در این راستا حرکت کرده است.
حرکت بسوی ستارگان نزدیک به خورشید
در سال 1918 «
ادموند هالی » متوجه موضوع ویژهای شد. وی موقعیت چندین ستاره را با آنچه که
بطلیموس چندین قرن قبل نقشه برداری کرده بود، مطابق نمی‌دید. در واقع بعضی از ستارگان به اندازه عرض یک
ماه (بدر) در آسمان جابجا شده بودند. دانشمندان پی بردند که جابجایی این ستارگان در راستای معینی است. آنها با بکارگیری
پدیده دوپلر متوجه شدند که ستارگانی که اطراف ستاره «
وگا » قرار دارند، با سرعت 20 کیلومتر در ثانیه به ما نزدیک می‌شوند و ستارگانی که در نقطه مقابل آنها در
صورت فلکی « جبار » قرار دارند، به همان سرعت از ما دور می‌شوند.
به نظر می‌آید که خورشید با سرعت 20 کیلومتر در ثانیه (
72000 کیلومتر در ساعت) بسوی ستاره وگا میتازد و ما را با سیاره‌هایی که به دور آن می‌گردند، به دنبال خود می‌برد. با این سرعت ما هر 20 سال به اندازه قطر
منظومه شمسی حرکت میکنیم.
حرکت به دور کهکشان راه شیری
کهکشان راه شیری ما که مانند یک فرفره بسیار پهنی از گروههای ستارگان ،
صورتهای فلکی و
ابرهای بین ستاره‌ای تشکیل شده و با قطری برابر یک میلیارد میلیارد کیلومتر در گستره فضا قرار دارد، به دور محور خود در حال چرخش است و در درون آن خورشید ما با سیاراتی که در موکب آن قرار دارند، با سرعتی برابر با
800000 کیلومتر در ساعت در حال گردشند. ما هر روز 20 میلیون کیلومتر در آن جهت در حال حرکت هستیم. در یک سال فاصله خورشید تا
سیاره پلوتو را با این سرعت می‌توان طی کرد. 240 میلیون سال طول می‌کشد تا این چرخ عظیم که محیط آن 3،14 میلیارد میلیارد کیلومتر است، یکبار به دور خود بچرخد.
حرکت بسوی کهکشان آندرومدا
کهکشان ما جز یک خانواده کهکشانی به نام « گروه محلی » است. در این گروه ،
کهکشان آندرومدا نزدیکترین عضو به ما است و 20 میلیارد میلیارد کیلومتر از ما فاصله دارد. دانشمندان نجوم هنگام اندازه گیری سرعت گردش
کهکشان راه شیری نسبت به محل کهکشانهای دیگر ، متوجه شدند که این کهکشان با سرعت 80 کیلومتر در ثانیه سریعتر از آنچه قبلا فکر می‌کردند، می‌چرخد. آنها متوجه شدند که این سرعت بخاطر گردش کهکشان به دور خودش نیست، بلکه به علت حرکتش در داخل گروه محلی است که با این سرعت در راستای لبه خود بسوی کهکشان آندرومدا به پیش می‌راند. پس ما با سرعت
288000 کیلومتر در ساعت همراه با کهکشان راه شیری بسوی آندرومدا حرکت میکنیم.
حرکت در ابر گروه محلی
گروه محلی خود در کناره یک گروه عظیم دیگری به نام « ابر گروه محلی » و یا « قلمرو کهکشانها » که خود شامل 50 خانواده کهکشانی شبیه گروه محلی است، قرار دارد. مرکز این گروه که حدود 70 میلیون سال نوری با ما فاصله دارد، در محلی داخل صورت فلکی سنبله در
منطقة البروج می‌باشد، حداقل شامل یک هزار کهکشان است. مطالعات طیف دوپلر نشان می‌دهد که گروه محلی ما با سرعت
230 کیلومتر در ثانیه بسوی ابرگروه محلی پیش می‌رود.
حرکت در فضا
در سال 1920 بود که
ادوین هابل و
میلتون هوماسون دانشمندان
رصدخانه کوه ویلسون در
کالیفرنیا متوجه شدند که غالب گروههای کهکشانی چنان از یکدیگر دور می‌شوند که گویی از یک مرکز انفجار عظیم کیهانی که 15 تا 20 میلیارد سال پیش اتفاق افتاده ، فرار نموده و گسترش می‌یابند. در سال 1960 دانشمندان از
رادیو تلسکوپها استفاده کردند تا پی به مرکز انتشار
امواج رادیویی این انفجار ببرند. امروزه مشخص شده است که کهکشان راه شیری و گروه محلی و ابر گروه محلی در این گسترش فضایی سهیم هستند و در حقیقت کهکشان ما با سرعت 515 کیلومتر در ثانیه (
184000 کیلومتر در ساعت) از این مرکز انتشار امواج رادیویی دور می‌شود و بسوی خارج فضا پرتاپ می‌گردد.
سخن آخر
- آیا در آینده از سرعتهای دیگر مطلع خواهیم شد؟
- آیا کیهان ما خود با سرعتی باور نکردنی بسوی جهت نامشخص در حرکت است؟
- آیا کیهان ما به دور محور خود همچنانکه ما در روی زمین و به دور کهکشان خود می‌چرخیم، دور می‌زند؟
جواب این سؤالات ممکن است در آینده با بکار بردن تلسکوپهای بزرگتر داده شود.
مباحث مرتبط با عنوان
