مقدمه
ستارگان بخاطر انتشار نور قابل رؤیت هستند. ولی در فضا انواع دیگری از تشعشع هست که نمی‌توانیم آن را ببینیم. این تشعشع نامرئی حاوی اطلاعاتی درباره اجرامی نظیر
حفره سیاه است. اگر چه تلسکوپهای زمینی بخشی از این تشعشع را جمع می‌کنند، اما ستاره شناسان باید تجهیزاتشان را به بالای
جو زمین بفرستند تا نامرئی‌ترین تشعشعات را مطالعه کنند.
|
|
مشاهده امواج
تشعشع نامرئی را با ابزار گوناگون از تلسکوپهای
زمینی گرفته تا ماهواره‌ها شناسایی می‌کنند.
|
طیف الکترومغناطیسی
همه اجسام آسمانی
امواج الکترومغناطیسی منتشر می‌کنند. هر چه جسم گرمتر باشد، انرژی بیشتری ساطع می‌کند. اجرام سماوی بسیار گرم تشعشعاتی با طول موجهای کوتاه پر انرژی و اجرام سردتر تشعشعاتی با طول موجهای بلند کم انرژی منتشر می‌کنند.
اشعه‌های گاما پر انرژی‌ترین امواج الکترومغناطیسی هستند، ولی
امواج رادیویی کمترین انرژی را دارند.
ستاره شناسی اشعه ایکس
جو زمین در مقابل پرتوهای ایکس کدر است. از این رو برای مشاهده پرتوهای ایکس دستگاههای آشکارساز باید در بالای جو باشند و باید توسط موشکها یا اقمار مصنوعی به آنجا برده شوند. این خواسته اجتناب ناپذیر، ستاره شناسی پرتو ایکس را از نظر مالی در وضعیتی قرار می‌دهد که با دیگر شاخه‌های جدیدا توسعه یافته ستاره شناسی تفاوت دارد. مطالعات فضایی درباره
اشعه ایکس توسط
ماهواره‌ها یا
موشکها انجام می‌شود. زیرا تشعشع این اشعه نمی‌تواند از جو زمین بگذرد.
ستاره شناسی با مایکروویو
بر خلاف موج رادیویی ،
امواج مایکرو ویو نمی‌توانند به لایه‌های تحتانی جو نفوذ کنند. همانند ماهواره‌ها ، تلسکوپهای مستقر در قلل کوهستان نظیر مائوناکیا در هاوایی و لاسیلا در شیلی می‌توانند آنها را شناسایی کنند. امواج مایکرو ویو می‌توانند به ستاره شناسان بگویند چه موادی در ابرهای غباری و گازی در بین ستارگان وجود دارد. نتایج مطالعات
کاوشگر تشعشع زمینه کیهانی کوبه) ، که با امواج مایکروویو کار می‌کرد، در سال 1992 صحت
نظریه انفجار بزرگ را تقویت کرد.
|
|
|
ترتیب میزان قدرت انرژی از چب به راست
|
ستاره شناسی با اشعه مادون قرمز
همه
اجرام آسمانی مقداری
امواج مادون قرمز ساطع می‌کنند. بخار آب بخشهای تحتانی جو این اشعه را جذب می‌کند. بنابراین برای یافتن آن باید تلسکوپها در ارتفاعات یا روی ماهواره‌ها نصب شوند. ستاره شناسان می‌توانند با سنجش اشعه مادون قرمز ، اجرامی را مشاهده کنند که ابرهای متراکم غبار نظیر
سحابی جبار ، که محل
تولد ستارگان است ، آنها را احاطه کرده‌اند. آنها همچنین می‌توانند
حلقه‌های گازی پیرامون ستارگان ، که محل تشکیل سیارات هستند ، را رصد کنند.
ماهواره ستاره شناسی مادون قرمز آیراس در سال 1983 پرتاپ شد و بیش از 200 هزار منبع را برای این اشعه کشف نمود.
ستاره شناسی اشعه گاما
ستارگان بخاطر انتشار نور قابل رؤیت هستند. ولی در فضا انواع دیگری از تشعشعات هست که نمی‌توانیم آن را ببینیم. این تشعشع نامرئی حاوی اطلاعاتی درباره اجرامی نظیر
حفره سیاه است. اگر چه تلسکوپهای زمینی بخشی از این تشعشع را جمع می‌کنند، اما ستاره شناسان باید تجهیزاتشان را به بالای
جو زمین بفرستند تا نامرئی‌ترین تشعشعات را مطالعه کنند.
ستاره شناسی با اشعه ماورا بنفش
ستارگان گرم از خود
تشعشع ماورا بنفش ساطع می‌کنند، که معمولا جو زمین مانع رسیدن آن به زمین می‌شود. بنابراین همیشه تلسکوپهای ماورا بنفش بر روی ماهواره‌ها نصب می‌شوند. به جای شیشه که این نوع تشعشع را جذب می‌کند ، با یک کانی به نام کوارتز آینه‌های تلسکوپ را می‌سازند. این آینه‌ها پوشش مخصوصی دارند که می‌توانند امواج فرابنفش را منعکس کنند.
کاوشگر بین المللی ماورا بنفش IUE در سال 1978 پرتاب شد. که تا کنون موفق بوده و امکان مطالعه اجرامی نظیر
ابرنواخترها را فراهم نموده است.
مباحث مرتبط با عنوان
