سازمان چریکهای فدائی خلق

در پی عملکرد حزب توده دربرابر کودتای 28 مرداد 32، گروهی از اعضای سازمان جوانان حزب توده به آن حزب بی‌اعتمادی و از آن جدا شدند. هستة آغازین این تشکل به وسیله بیژن جزنی دانشجوی فلسفه دانشگاه تهران و یک گروه تقریباً بیست نفری پدید آمد که در پرتو مارکسیسم لنینیسم به مطالعه اوضاع اقتصادی اجتماعی و سیاسی ایران می‌پرداختند. این گروه در سال 1346 هنگامیکه در صدد انجام دادن نخستین اقدام عملیاتی‌اش (دستبرد به بانکی در شمال تهران) بود، بوسیلة ساواک شناسایی و متلاشی شد علی اکبر صفایی فراهانی و حمید اشرف از صحنة درگیری گریختند و توانستند طی سه سال زندگی پنهانی بقایای گروه جزنی را گردهم آورده. در اوایل سال 1349 هسته جدیدی پدید آورند. تاکتیک‌ نوین این گروه کشاندن مبارزة مسلحانه از شهر به جنگل‌های شمال ایران بود و حمله به پاسگاه ژاندارمری سیاهکل در 19 بهمن 1349 مهمترین عملیات چریکی آنها به شمار می‌آمد. در این یورش تیم جنگل به رهبری صفایی باهمکاری مردم و نیرهای نظامی محاصره شد.دو تن از آنها در درگیری به قتل رسیدند و 7 نفر دیگر اعدام شدند.
همزمان با پیدایش گروه جزنی، جریانی دیگر بوسیله سه دانشجوی مشهدی (امیر پرویز پویان و مجید و مسعود احمدزاده) در تهران به راه افتاد. اینان برخلاف گروه جزنی ریشه‌های مذهبی داشتند و در اواسط دهه 40 به مارکسیسم روی آورده بودند. این گروه در نهایت با بقایای گروه جزنی به رهبری حمید اشرف که به هنگام عملیات سیاهکل در محل حضور نداشت متحد شد و در فروردین ماه 1350 سازمان چریکهای فدایی خلق را به وجود آورد. این سازمان در دهه 50 با انجام دادن عملیاتهایی مانند حمله به کلانتری قلهک و ترور تیمسار فرسیو، رئیس دادرسی ارتش ضرباتی بر رژیم وارد کرد ولی در کنار آن ضرباتی سهمگین متحمل شد.
به سبب تفکر کلیشه‌ای، عدم ارتباط فرهنگی با مردم ایران نداشتن پایگاه اجتماعی در میان ملت و وابستگی به بیگانه نتوانست توفیق یابد.