دید کلی
میتوان
هسته اتم را به عنوان جرم نقطهای و بار آن را به صورت بار نقطهای در نظر گرفت. هسته شامل ، تمامی بارمثبت و تقریباً تمامی جرم اتم است، در نتیجه مرکزی تشکیل میدهد که حرکت الکترونی حول آن رخ میدهد. هر چند هسته عمدتاً از طریق نیروی جاذبه کلنی خود با الکترونها ساختار اتمی را تحت تأثیر قرار میدهد اما بعضی آثار نسبتاً دقیق را در طیفهای اتمی میتوان به آن نسبت داد.
اجزای اصلی هسته
ذراتی که تمامی هستهها از آنها ترکیب یافتهاند پروتونها و نوترونها هستند. در حالت کلی به این ذرات نوکلئون میگویند. خواص نوکلئونها
بار
پروتون هسته اتم H (
ایزوتوپ سبک
اتم هیدروژن) است. پروتون دارای یک بارمثبت است که از نظر بزرگی با بار الکترون برابر است. نوترون دارای بار e 10
-13 (10
-18 برابر بار الکترون است) ولی چون خیلی کوچک است آن را خنثی میگیریم و لذا در برهمکنشی با الکترون نیروی ضعیفی از خود نشان میدهد.
جرم
پروتون و نوترون دارای جرم تقریباً یکسان هستند، جرم نوترون از جرم پروتون اندکی (کوچکتراز 0.1 درصد) بیشتراست. این ذرات هر دو دارای انرژی سکون حدود یک گیگا الکترون ولت هستند.
اسپین
یک ویژگی مهم پروتون و نوترون اندازه حرکت زاویهای ذاتی ، یا به اصطلاح اسپین هستهای آنها است.
اعداد کوانتومی اسپین هستهای پروتون و نوترون هردو برابر ½ هستند.
گشتاور مغناطیسی هستهای
گشتاور مغناطیسی پروتون در همان راستای اسپین هستهای آن است، بزرگی گشتاور هستهای ، مؤلفه گشتاور مغناطیسی پروتون را در امتداد راستای کوانتش فضایی برحسب مگنتون هستهای به دست میدهد. گشتاور مغناطیسی نوترون درخلاف راستای
اندازه حرکت زاویهای آن است. گشتاور مغناطیسی غیر صفر نوترون حاکی از آن است که ، با وجود صفر بودن بار کل ، یک توزیع غیر یکنواخت بار در داخل آن وجود دارد.
نیروهای هستهای
از آنجا که پروتونها در داخل هسته در فاصله کمی از همدیگر قرار دارند، نیروی رانشی کولنی بین آنها خیلی بزرگ است. برای آنکه هسته در حالت تعادل قرار گیرد، این نیرو را باید یک نیروی ربایشی دیگر (
نیروی هستهای) خنثی کند. این نیرو در قویترین حالت خود ، از نیروی کولنی خیلی قویتر است. ولی ، نیروی هستهای فقط در گستره محدودی قوی است. از جنبههای مهم نیروی هستهای ، استقلال آن از بار است. نیروی مؤثر بین دو نوکلئون ، از اینکه دو پروتون ، دو نوترون و یا یک پروتون و یک نوترون باشند، متشکل است. نیروی بین دو نوکلئون با اسپین موازی نسبت به نیروی بین دو نوکلئون با اسپین پادموازی قویتر است.
پتانسیل یوکاوا
بر خلاف نیروی کولنی ، که بستگی به فاصله آن به صورت ساده r
2/1 است، نیروی هستهای بطور خیلی پیچیدهای به فاصله وابسته است. پتانسیل حاصل از این نیرو را پتانسیل یوکاوا گویند. پتانسیل تابع نمایی از فاصله هستهای است. به علت این رفتار نمایی ، پتانسیل و نیرو سریعا با افزایش فاصله به صفر میل میکند.
شعاع هستهای
شعاع هستهای بطور تقریبی از نتایج آزمایشهای پراکندگی
ذره آلفا محاسبه میشود. اگر چه توزیع این ذرات پراکنده تنها با برهمکنش کولنی برای فواصل بزرگتر از
14-10 متر توجیه میشود، اما وقتی ذرات آلفا تقریباً در این فاصله از مرکز هسته قرار میگیرند از قانون کولن تبعیت نمیکنند. در این حالت ، شعاع هستهای را میتوان به صورت آن فاصلهای از مرکز هسته تعریف کرد که در آن نیروی هستهای از اهمیت برخوردار است. نتایج به دست آمده از پراکندگی نوترونی برای شعاع هسته بیانگر تابعیت شعاع هستهای از عدد جرمی هستهای (A) است. که شعاع هسته با ریشه سوم
عدد جرمی متناسب است.
مباحث مرتبط باعنوان