دید کلی
زیتون که نام علمی آن
اولئا اوروپا میباشد از خانواده اولئاسه است در این خانواده جنسهای زیادی که اغلب آنها در نواحی گرم یا نیمه گرم زندگانی میکنند وجود دارد. از حیث ظاهر این گیاهان تفاوت زیادی با یکدیگر دارند و از درختچه تا درخت بلندترین بین آنها مشاهده میشود.
موطن اصلی و قدمت زیتون
زیتون تقریبا از 3000 سال قبل از میلاد مسیح مورد استفاده قرار میگرفته است. این گیاه از نواحی گرم و نیمه گرم میباشد و موطن اصلی آن را در سوریه و جنوب ترکیه میدانند و از این نقاط به سایر نواحی که دارای آب و هوای مدیترانهای هستند برده شد و اکنون از دامنههای غربی هیمالیا در شرق تا سواحل اقیانوس اطلس در مغرب و در دو طرف دریای مدیترانه درخت زیتون کاشته میشود. علاوه بر نواحی نامبرده در آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی و استرالیا این محصول را نیز میکارند و مورد استفاده قرار میدهند.
مشخصات گیاه شناسی درخت زیتون
برگ درخت زیتون متقابل و باریک و سبز تیره و دائمی و همیشه سبز است. برگ نسبتا ضخیم بوده و در قسمت فوقانی یعنی روی سطح برگ کاملا صاف و صیقلی است در صورتی که در سطح زیرین آن دستههای متفرق
کرک مشاهده میشود. این کرکها در اطراف
روزنه قرار دارند و نقش آنها جلوگیری از
تبخیر در موقع گرما و خشکی هوا میباشد. جوانه گل زیتون در اواخر تابستان بین
برگ و
ساقه جوان همان سال ظاهر میشود ولی به حال رکود باقی میماند تا بهار سال بعد که این جوانه رشد کرده و شاخه تولید میکند.
گل زیتون دارای چهار گلبرگ و دو
پرچم است و
گل آذین آن خوشهای است.
جوانه گل روی شاخه همان سال ظاهر میشود ولی میوه زیتون روی شاخه سال قبل قرار دارد. تعداد گل در هر خوشه و بنابراین در تمام درخت خیلی زیاد است لذا مقدار
دانه گرده نیز زیاد میباشد ولی تمام گلهای یک درخت تبدیل به
میوه نمیشوند. شکل تنه درخت زیتون خیلی نامنظم است یعنی تنه درخت صاف و عمودی رشد نمیکند و اغلب برجستگیها و غدههایی روی تنه و شاخههای آن مشاهده میشود. روی
ریشه درخت زیتون نیز مجموعهای از جوانهها ساقه هوایی فشرده به یکدیگر به شکل غده که اندازه آن به درشتی یک تخم غاز است مشاهده میشود.
آب و هوای مطلوب درخت زیتون
درخت زیتون یکی از گیاهان مناطق مدیترانهای یعنی مناطقی که دارای هوای گرم و مرطوب که معمولا در زمستان درجه حرارت هیچگاه به صفر نمیرود میباشد. مع هذا در نواحی خشک اگر بتوان در فصل تابستان باغ را آبیاری کرد درخت زیتون کاملا رشد کرده محصول قابل ملاحظهای میدهد. از نظر درجه حرارت نیز درخت زیتون که گیاه گرمسیری میباشد تا اندازهای نسبتا زیاد تحمل سرما را میکند یعنی درختان جوان تا 9 درجه سرما و درختان مسن و بارور تا 12 درجه زیر صفر را تحمل میکنند.
سرمای شدید در درخت زیتون باعث شکاف خوردن پوست درخت شده و در محل شکاف باکتریهای مخصوصی تولید برآمدگی میکنند و کمکم تعداد این گرهها زیاد شده تا بالاخره باعث خشک شدن درخت میگردد. سرما به برگها صدمه قابل ملاحظهای نمیزند و میوههای سرمازده که پلاسیده و کوچک بمانند فقط برای تهیه
روغن زیتون قابل استفاده میباشند.
خاک مطلوب درخت زیتون
درخت زیتون را در هر نوع زمین میتوان کاشت ولی مقدار محصول همیشه متناسب با درجه حاصلخیزی و مرغوبی خاک میباشد برای برداشت محصول کافی و مرغوب باید درخت زیتون را در زمینهای عمیق و حاصلخیز کاشت. در زمینهایی که سطحالارضی کم عمق میتوان زیتون کاری کرد. از کاشت این درخت در اراضی مرطوب و یا
زمینهای شور باید خودداری شود.
ازدیاد درخت زیتون
درخت زیتون را میتوان به طرق مختلف زیاد کرد. بعضی از کلیه وسایل تکثیر مانند کاشت هسته ، قلمه ، خواباندن شاخه و پیوند پایه بذری میتوان استفاده کرد. بین طرق مختلف تکثیر بیشتر از کاشت هسته برای تهیه پایه و پیوند و قلمه خشبی و یا نیمه خشبی استفاده میکنند.
کود و حفظ حاصلخیزی خاک در باغ زیتون
کودهای ازته در درشتی میوه و مقدار محصول زیتون اثر زیاد دارد. در عمل چون ازت در زمین مخصوصا در اراضی فاقد مواد آلی به مقدار بسیار کم موجود است باید هر سال مقداری کود دامی و شیمیایی ازته به درخت داد. کود دامی اثر سریعتر ندارد ولی در زمینهایی که از حیث حاصلخیزی ضعیف هستند و مخصوصا برای اصلاح خواص فیزیکی خاک لازم است و درصورتی که بهای کود دامی زیاد باشد و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نباشد باید حتما از کود سبز برای تامین مواد آلی زمین یعنی
هوموس استفاده کرد.
در اراضی ضعیف برای هر درخت زیتون و در مدت سه سال اول هر ساله مقدار 500 گرم ازت در اسفند یا فروردین ماه باید با خاک مخلوط کرد. در اراضیهای حاصلخیز و مرغوب میتوان از کود شیمیایی اولیه یعنی 500 گرم ازت برای هر درخت صرفنظر کرد و فقط برای حفظ حاصلخیزی خاک کود دامی و یا کود سبز را مورد استفاده قرار داده فقط 200 تا 250 گرم ازت سالیانه برای هر درخت کافی میباشد.
مباحث مرتبط با عنوان