کلیات گیاه شناسی
زرشک درختچهای است دارای ساقه خاردار که ارتفاع آن تا 4 متر نیز میرسد. چوب این درخت قهوهای ، قرمز و یا زرد رنگ میباشد. برگهای آن بیضی شکل با دندانههای ارهای و گلهای آن خوشهای و زرد رنگ است. شاخههای زرشک تیغ زیادی دارد. میوه زرشک قرمز رنگ ، گوشتی ، بیضوی شکل و دارای طعمی ترش است. قسمت مورد استفاده این گیاه ریشه ، پوست ریشه و ساقه ، برگ گل و میوه آن است.
ترکیبات شیمیایی
در تمام قسمتهای این گیاه آلکالوئیدهای
بربرین Berberine ،
اکسیاکانتین Oxyaconthine ،
بربامین Berbamine وجود دارد. مقدار آلکالوئید در پوست ریشه زرشک بیشتر از قسمتهای دیگر این گیاه است. میوه زرشک دارای حدود 4 درصد مواد قندی ، 65 درصد
اسید مالیک و
اسید تارتاریک و مقداری
صمغ میباشد. زرشک گونههای مختلف دارد که مهمتر از همه آنها دو نوع است که یکی به نام زرشک بیهسته و دیگری زرشک با هسته (دارای دو هسته) میباشد.
خواص داروئی
- صفرابر است.
- دم کرده زرشک را برای برطرف کردن ناراحتیهای دهان غرغره کنید.
خواص ریشه و پوست ساقه
- صفرابر و مسهل است.
- کبد را پاک و تقویت میکند.
- اعمال دستگاه گوارش را منظم میکند.
- سوء هاضمه را از بین میبرد.
- بیاشتهایی را برطرف میکند.
- برای رفع یبوست مفید است.
- در درمان یرقان و زردی موثر است.
- نقرس و رماتیسم را برطرف میکند.
- خانمهائی که بین دو عادت ماهیانه خونریزی دارند باید برای برطرف کردن آن از ریشه و ساقه زرشک استفاده کنند.
- آنهائی که مبتلا به ورم طحال هستند میتوانند برای معالجه از این گیاه کمک بگیرند.
- واریس را درمان میکند.
- برای معالجه بواسیر نافع است.
- برای برطرف کردن سوزش ادرار مفید است.
- فشار خون را پائین میآورد.
- برای شست و شوی چشم میتوانید از جوشانده ریشه و ساقه و زرشک استفاده کنید.
خواص برگ
- آب آوردگی بدن را برطرف میکند.
- اسهالهای مزمن را درمان میکند.
- برگ زرشک دارای مقدار زیادی ویتامین C میباشد بنابراین در درمان بیماری اسکوربوت اثر مفید دارد.
- جویدن برگ زرشک باعث محکم شدن لثه و دندان میشود.
- درموقع آنژین و گلو درد ، دم کرده برگ زرشک را غرغره کنید.
طرزاستفاده
- جوشانده زرشک: مقدار 20-10 گرم پوست ریشه یا ساقه و یا میوه زرشک را در یک لیتر آب ریخته و آنرا بجوش بیاورید سپس آنرا از روی اجاق برداشته بگذارید برای مدت 10 دقیقه بماند. این جوشانده را صاف کرده و با شکر یا عسل شیرین کنید. مقدار مصرف روزانه آن سه فنجان در فاصله بین غذاهاست.
- دم کرده زرشک: مقدار 40 گرم زرشک را در یک لیتر آب جوش ریخته و بگذارید مدت 10 دقیقه بماند سپس آنرا با شکر یا عسل مخلوط کنید. مقدار مصرف آن سه فنجان در روز و در فاصله بین غذاهاست.
مضرات
مصرف مقدار زیاد زرشک و یا ساقه و برگ آن برای زنان حامله مناسب نیست زیرا رحم را تحریک میکند و ممکن است باعث سقط جنین شود.
مباحث مرتبط با عنوان