تجربهگرایی
کسانی که در مسائل دینی، بر
تجربه دینی انسان تکیه میکنند و دینداری را بیش از هر چیز، نتیجه رویارویی تجربه انسان با پدیدارهای واقعیت نهایی (که ما آن واقعیت غایی را خدا مینامیم) میدانند و این تجربه را منشا معرفت میدانند... میتوانند به
پلورالیسم دینی معتقد باشند; زیرا هیچ تجربهای بدون تعبیر نیست و وقتی تجربه در تعبیر میآید، از
فرهنگ و محدودیتهای انسانی متاثر میگردد.
نویسندهای دیگر مینویسد: «نوع دوم پلورالیسم ناشی از تنوع و تعدد تفسیر تجربههای دینی است، تنوع و تعددی که فروناکاستنی به وحدت است.» و در تعریف تجربه دینی میگوید:تجربه دینی عبارت است از مواجهه با امر مطلق و متعالی.
فرقگذاری کانت بین واقعیت فی نفسه و واقعیت پدیداری
یکی از
روشنفکران مینویسد: اینگونه مستندات، که در نگاه ما
علم زده و ناروا مینماید، چیزی از صلابت و معقولیت موضع پلورالیستیک هیک نمیکاهد.»
«اگر من به جای وی بودم از این ابیات دلیرانه و عافیتسوز مولانا بهره میجستم که:
چونکه بیرنگی اسیر رنگ شد موسیی با موسیی در جنگ شد چون به بیرنگی رسی کان داش موسی و فرعون دارند آشتی.
توسعه ارتباطات
بدون تردید، گسترش
ارتباطات میان جوامع و توجه پیروان ادیان به حضور معتقدان به ادیان دیگر و خصوصا وجود جوامعی که در آنها پیروان ادیان گوناگون کنار هم زندگی میکنند، از عوامل عمدهای است که وضعیت و سؤالات نوین را درباره تنوع و تکثر ادیان به وجود آورده است.
انحصارگرایی و خلوص و صدق پیروان سایر ادیان
چنین است که در طریق طلب، طالبان صادق را به هر نامی و تحت هر لوایی و در تعلق و تمسک به هر مسلکی و مذهبی، دورادور دستگیری میکنند و به مقصد میرسانند . در جای دیگر آمده است: خداوند به ایمانها پاداش میدهد که ورای مکاتب کلامیاند و عامه متدینان در عامه ادیان، مؤمنند، گواینکه کلامشان متفاوت است.
تاثیر مکاتب نوظهور
در عالم
تفسیر، همیشه پلورالیستیک بودهایم. هیچ تفسیری بدون تکیه بر انتظاری و پرسش و پیشفرضی ممکن نیست.در جای دیگر آمده است: بحث
پلورالیسم دینی، مبانی و مبادی و پیش فرضهایی دارد. بحثحقانیت، عقلانیت، هدایت، نجات، گوهر دین، ،جزء پیشفرضهای بحث پلورالیسم است.» بدین ترتیب، توجه به عوامل و
ریشههای تکثرگرایی در غرب ، زمینه گرایشهای پلورالیستی را در بین برخی روشنفکران ایرانی فراهم نموده است.
منابع
- فصلنامه معرفت شماره 32
- کتاب نقد، ش 4
- مجله صبح، ش 78
