| تحقیق علی - مقایسهای به تحقیقاتی اطلاق میشود که در آنها پژوهشگر با توجه به متغیر وابسته به بررسی علل احتمالی وقع آن میپردازد. این نوع تحقیقات به علت آنکه برخی از متغیرها خصیصهای بود و قابل دستکاری میباشند (مانند جنسیت) و اگر قابل دستکاری باشند این دستکاری غیر اخلاقی و غیر انسانی است؟ مورد توجه قرار گرفتهاند. |
نگاه اجمالی
در تحقیقات علی - مقایسهای مهمترین موضوع کنترل متغیرها میباشد و به علت آنکه هم متغیر مستقل و هم متغیر وابسته پس از وقوع مورد بررسی قرار میگیرند، امکان کنترل دقیق وجود ندارد و محقق به شیوههایی از قبیل
همتا سازی ، تحلیل کواریانس ، ایجاد گروههای همگن و استفاده از متغیرهای مزاحم به عنوان متغیر تبدیل کننده میتواند کنترل جزئی را اعمال کند. اگر طرف دیگر در تفسیر نتایج این تحقیقات باید شرطهایی را نیز رعایت کرد.
طرح تحقیق علی - مقایسهای
در تحقیق علی - مقایسهای هدف این است که از معلول (متغیر وابسته) به علت احتمالی (متغیر مستقل) برسیم و بدین لحاظ این تحقیق گذشته نگر میباشد. این طرح تحقیق زمانی مورد استفاده قرار میگیرد که تغییر مستقل به دلیل خصیصهای بودن یا غیر اخلاقی و غیر انسانی بودن غیر قابل دستکاری است و محقق میخواهد با مطالعه متغیر وابسته (معلول) به متغیرهای مستقل تار گذار (علت) دست یابد.
یک مثال از نوع طرح تحقیق مربوط به مطالعه علل شکست یا پیشرفت تحصیلی دانش آموزان میباشد. و با توجه به آن که نمیتوان با استفاده از طرحهای آزمایشی شکست تحصیلی آزمودنی را فراهم آورد (جنبه غیر اخلاقی و غیر انسانی بودن برخی تحقیقات) محقق مجبور است تعدادی از دانش آموزانی که قبلا دچار شکست تحصیلی شدهاند را انتخاب کند و سپس با مقایسهای آنها با یک گروه دیگر که در تحصیل موفق هستند با شناسایی علل احتمالی شکست دانش آموزان در تحصیل اقدام کند.
کنترل در تحقیقات علی - مقایسهای
یکی از مهمترین موضوعات در تحقیقات علی - مقایسهای کنترل متغیرها برای رسیدن نتایج متغیر است و امکان این کنترل در تحقیقات علی - مقایسهای به علت وقوع متغیرها در گذشته بسیار ناچیز است. به خصوص کنترل متغیرهای مزاحم از اهمیت ویژهای برخوردار است، چرا که ممکن است باعث نتایج غیر واقعی شوند و به همین علت در تفسیر نتایج تحقیق علی - مقایسهای باید احتیاط کرد.
روشهای کنترل در تحقیقات علی - مقایسهای
همتا سازی
در همتا سازی فرض بر این است که عوامل مرتبط با متغیر وابسته شناخته شده است. به عبارت دیگر محقق فرض میکند که انواع متغیرهایی را که بر متغیر وابسته تاثیر میگذارد را میشمارد و سپس بر اساس این شناخت اقدام به همتا سازی گروه اول با گروه دوم بر اساس این متغیرها مینماید. هدف او از این همتا سازی این است که تفاوت بین گروه اول با گروه دوم توسط یک یا چند متغیر که نقش اصلی را در تحقیق دارند، تبیین شود.
به عنوان مثال محققی که میخواهد علل شکست تحصیلی را مطالعه کند، باید افراد دومش (
دانش آموزان موفق) را بر اساس ویژگیهای گروه اولش (دانش آموزان ناموفق در تحصیل) انتخاب کند و بنابراین محقق ممکن است مجبور شود متغیرهایی از قبیل سن ، جنس ، عوامل اجتماعی ، فرهنگی ، خانوادگی و ... را به روش همتا سازی کنترل کند تا تفاوت بین گروه اول و دوم فقط در موفق و ناموفق بودن در تحصیل باشد. به همین ترتیب اگر مضربی از یکی از گروهها از تحقیق کنار رود باید فرد همتا شده با او نیز در گروه گذاشته شود و این ممکن است باعث کاهش تعداد نمونه شو. با این وجود همتا سازی روش مطمئن و علمی تری برای کنترل متغیرها میباشد.
تحلیل کواریانس
در تحقیقات تمام آزمایشی استفاده از
کواریانس شیوه مناسبی برای افزایش دقت و کنترل متغیرهای ناخواسته (مزاحم) است. این تحلیل در تحقیق علی - مقایسهای نیز امکان کاربرد دارد، ولی در بعضی موارد تحلیل کواریانس در این روش تحقیق تفاوت اولیه را کم و موارد دیگر تفاوت اولیه را زیاد میکند؛ زیرا به علت تصادفی نبودن گروهها ، کنترل یک متغیر ممکن است موجب ناهمگن تر شدن گروهها از لحاظ سایر متغیرها شود.
ایجاد گروههای همگن
در این روش گروهها از لحاظ متغیر خاصی همگن میشوند برای مثال محقق ممکن است فقط یک جنس را برای تحقیق انتخاب کند و یا افراد را از لحاظ بهره هوشی همگن نماید. مشکل این شیوه آن است که همگن کردن گروهها از لحاظ یک متغیر لزوما به معنی همگن شدن گروه از لحاظ متغیرهای دیگر نیست.
استفاده از متغیر مزاحم به عنوان متغیر تعدیل کننده
در این روش به جای حذف متغیرهای مزاحم آن را وارد طرح تحقیق کرد و اثر آن را به عنوان یک متغیر مستقل دوم (تعدیل کننده) مورد بررسی قرار میدهند. مشکل این روش آن است که همواره مطمئن نیستیم که کدام متغیر باید وارد طرح تحقیق شود.
تفسیر تحقیقات علی - مقایسهای
با توجه مشکلاتی که در کنترل متغیرها در تحقیق علی - مقایسهای وجود دارد تفسیر نتایج این روش تحقیق باید با احتیاط انجام شود. یک تحقیق علی - مقایسهای با این هدف انجام میشود که با مقایسه گروهها یک رابطه علی (علت) بین آنها برقرار شود. برای مثال محققی که علل شکست تحصیلی را بررسی کرده است ممکن است اینطو نتیجه گیری کند که: "دانش آموزان به این علت در تحصیل شکست میخورند که... ."؛ اما برای یک رابطه علی سه شرط وجود دارد.
شرط اول آن است که بین مستقل و وابسته یک رابطه آماری برقرار باشد. یعنی بتوان تغییرات همزمان متغیر وابسته و مستقل را مشاهده کرد. در برخی موارد یک متغیر سوم (متغیر واسطهای) سبب همبستگی بین متغیرهای مستقل و وابسته میشود و حذف این متغیر باعث عدم رابطه بین متغیرها میشود. شرط دوم بر این نکته تاکید دارد که متغیر مستقل (X) باید قبل از متغیر وابسته (Y) به وقوع پیوسته باشد. بدین معنی که متغیر مستقل نسبت به متغیر وابسته تقدم زمانی داشته باشد. تشخیص این تقدم بر اساس منطق یا بر اساس اندازه گیری صورت میگیرد.
شرط سوم برای ایجاد رابطه علی آن است که محقق باید دلایل کافی برای رد فرضیههای دیگر داشته باشد. چنانکه متغیرهای مستقل دیگری در تغییرات متغیر وابسته دخالت داشته باشند برقراری رابطه علی مشکل یا غیر ممکن است. اگر محققی بتواند تمام فرضیه احتمالی دیگر را آزمون کرده و رد نماید در آن صورت یک
استنباط آماری قوی برای تایید فرضیه خود (رابطه علی) ارائه کرده است.
مباحث مرتبط با عنوان
