اطلاعات اولیه
به مطالعه روابط بین موجود زنده و محیط اطراف آن
اکولوژی گفته می‌شود. ویروسهای مختلف دارای مکانیزمهای دقیق و پیچیده‌ای برای ادامه حیات و انتقال از یک میزبان به میزبان دیگر هستند. روش انتقال یک
ویروس از میزبان به میزبان دیگر به ماهیت واکنش متقابل بین ویروس و میزبان بستگی دارد.
ویروسها به روشهای زیر انتقال می‌یابند:
- انتقال از فردی به فرد دیگر در اثر تماس مستقیم: بیشترین راههای انتقال ویروسها توسط قطرات تنفسی ، ذرات عفونی معلق در هوا ، راه مقعدی _ دهانی ، تماس جنسی و انتقال از دست به دهان است.
- انتقال از حیوانی به حیوان دیگر: در این مورد انسان میزبان اتفاقی ویروس است. انتشار بیماری می‌تواند در اثر گاز گرفتن توسط حیوان یا قطرات تنفسی صورت گیرد.
- انتقال توسط آرتروپودها یا بندپایان
انتقال ویروسهای جانوری
انتقال به روش مکانیکی
یکی از مسائل مهم در علم
میکروبیولوژی و
ویروس شناسی مطالعه در مورد نحوه و راه ورود عوامل بیماری‌زا به بدن موجود سالم است. ویروسها ممکن است بطور مستقیم از شخص بیمار به انسان سالم سرایت کنند. مثلا
ویروس سرماخوردگی مستقیما بوسیله ترشحات حفره‌های بینی منتقل می‌شود. برخی ویروسها از دستگاه گوارش و بوسیله غذای آلوده منتقل می‌شوند و سپس از طریق دستگاه گردش خون خود را به یاخته‌های حساس می‌رسانند. مثلا
پولیو ویروس از این طریق وارد می‌شود و پس از تقسیم در
بافتهای لنفاوی و
دستگاه گوارشی خود را به
دستگاه عصبی می‌رساند.
انتقال بوسیله موجودات زنده
انتقال برخی از بیماریهای ویروسی توسط موجود زنده صورت می‌گیرد. کنترل اینگونه بیماریها از نظر پزشکی فوق‌العاده مهم است. مثلا بیماری
تب زرد ، توسط حشره و
بیماری هاری توسط گوشتخواران آلوده مانند سگ منتقل می‌شوند. عوامل مولد برخی از این گونه بیماریها دارای دو میزبان هستند و در هر دو میزبان فعالیت می‌کنند.
انتقال ویروسهای گیاهی
ویروسها ، موجوداتی قابل انتقال هستند. ویروسها در گیاه از طریق رابطهای سیتوپلاسمی به نام
پلاسمودسماتا از یاخته‌ای به یاخته دیگر راه می‌یابند. ویروسها حرکت سریعتری نیز دارند که طی آن از یک بخش گیاه به بخش دیگر آن از طریق
آوندها انتقال می‌یابند.
راههای انتقال ویروسهای گیاهی در آزمایشگاه
- یکی از قدیمی‌ترین روشهای انتقال ویروسهای گیاهی در آزمایشگاه پیوند گیاه آلوده به گیاه سالم است.
- راه دیگری که تلقیح یا مایه کوبی مکانیکی نامیده می‌شود، عبارت از مالش شیره گیاه به برگهای گیاه سالم است. چون ویروسها نمی‌توانند از دیواره ضخیم سلولزی به داخل یاخته نفوذ کنند، لذا ایجاد زخم در دیواره مذکور جهت تسهیل عبور پیکر ویروس ضروری است. برای این منظور از پودرهای خراش دهنده‌ای مانند کربوراندوم استفاده می‌کنند.
- از راههای دیگر انتقال در آزمایشگاه استفاده از گیاه انگل سس است.
برای انتقال ویروسهایی که با تلقیح مکانیکی انتقال نمی‌یابند، باید ناقل آنها را در طبیعت پیدا کرد.
راههای انتقال ویروسهای گیاهی در طبیعت
ناقلین در طبیعت ویروس را از گیاه آلوده می‌گیرند و آن را پس از ایجاد زخم ، به گیاه سالم منتقل می‌سازند. ناقلین تنها عوامل طبیعی نیستند که در انتشار ویروسها موثر هستند، بلکه دو راه دیگر نیز در طبیعت وجود دارد که ویروسها به کمک آنها انتشار می‌یابند: یکی انتقال از طریق تماس و دیگری از راه دانه گیاه است.
انتقال ویروسهای گیاهی توسط ناقلین
از مهمترین ناقلین ویروسهای گیاهی ،
حشرات هستند. حدود 400 گونه حشره شناخته شده است که قادر به انتقال بیش از 200 نوع ویروس هستند. انتقال ویروسهای گیاهی تنها بوسیله حشرات انجام نمی‌گیرد، بلکه
کنه‌ها ،
نماتودها و
قارچها نیز در انتقال آنها دخالت دارند. با آنکه تفاوتهای بسیاری بین گروههای مختلف ناقلین وجود دارد، ولی همه آنها در یک صفت مشترک هستند و آن اینکه تماما در یاخته‌های عاری از زخم گیاهان رخنه می‌کنند و ویروس را از گیاه آلوده می‌گیرند و به گیاه سالم انتقال می‌دهند.
- انتقال ویروسهای گیاهی بوسیله شته‌ها: نیش آرواره‌ای شته‌ها برای تلقیح ویروس کاملا متناسب است. ویروسهایی که توسط شته‌ها انتقال می‌یابند، برحسب طول مدت پایداری آنها در بدن شته طبقه بندی می‌شوند:
- ویروسهای ناپایا: ویروسهای ناپایا که برداشت و تزریق ویروس از طریق یاخته‌های بشره برگ صورت می‌گیرد.
- ویروسهای نیمه‌پایا: در واقع ویروسهای ناپایایی هستند که در عمق بیشتری از برگ به سر می‌برند و مدت طولانی‌تری در بدن ناقل خود زنده می‌مانند. از نمونه‌های آنها یکی ویروس زردی چغندر است که به شکل رشته‌ای دراز است و به بافت آبکشی صدمه می‌زند.
- ویروسهای پایا: ویروسهای پایائی که ناقل شته‌ای دارند، مدت طولانی‌تری برای جذب شدن به نیش حشره نیازمند هستند و معمولا 12 ساعت یا بیشتر در بدن ناقل به صورت نهان باقی می‌مانند. این ویروسها بیشتر باعث زرد شدن و پیچ خوردن برگها می‌شوند و اکثرا در داخل بافت آبکشی به سر می‌برند.
|
- انتقال ویروسهای گیاهی بوسیله زنجره‌ها: این گروه از حشرات پس از شته‌ها ، مهمترین ناقل ویروسهای گیاهی شناخته شده‌اند. از علائم بارز ویروسهایی که بوسیله زنجره‌ها منتقل می‌شوند، زردی و پیچیدگی برگ است. فقط تعداد کمی از این ویروسها از راه شیره گیاه آلوده قابل انتقال هستند. اکثر این ویروسها از نوع پایا و یا نیمه‌پایا هستند و تا به حال ویروس ناپایایی که توسط زنجره‌ها قابل انتقال باشد، کشف نشده است.
- انتقال ویروسهای گیاهی بوسیله نماتودها: از ویروسهای گیاهی دو گروه توسط نماتودهای انگل گیاهی خاکزی منتقل می‌شوند: یکی گروه پنو ویروسها است که پیکرهای ایزومتریک به قطر 30 نانومتر دارند و دیگری گروه توبرا ویروسها می‌باشد که دارای پیکرهای لوله‌ای محکم هستند. نماتودهای بالغ و لاروها هر دو در انتقال ویروس فعال هستند.
- انتقال بوسیله قارچها: بعضی قارچهای خاکزی تولید کننده بیماری در ریشه می‌توانند ویروسها را منتقل کنند. این قارچها به دو راسته کیتریدیال و پلاسمودیوفوارل تعلق دارند.
مباحث مرتبط با عنوان
